De Muysc cubun - Lengua Muisca

-na(2)#I suf.

Diccionario muysca - español. © Diego F. Gómez (2008 - 2024).

-na(2)

Fon. Gonz.*/na/ Cons. */-na/
Hom. -na, -na(2), -na(3).
    {{{GRUPO}}}
    I. suf.  (  Gram. Se junta a los numerales para formar adverbios de tiempo y significa "antes del presente". Si no se especifica el periodo de tiempo se entiende que son días.)

    Antaño. Zocam ana; antantaño, zocam bona; zoca mina, aora tres años; zocamuyhycana, aora quatro;... [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 15v

    ..muyhycana; aora quatro días, hyzquyna; 5, tana; 6 cuhuna; 7 suhuzana; 8, ana; 9, ubchihina; 10, quihicha atena; 11, quihicha bona; 12, quihicha mina; [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 16r

    Ver también "Ayer": -na(2), acna, atna, cuhuna, guetena, hyzquyna, mina, mon, muyhyca(2), muyhycana, suhuzana, taana, ubchihina

    uwa central: -ra - Ahora, desde este momento. e.g. esira (hace cinco), abira (hace ocho), ucasira,_ucasir (hace diez) (Gómez )

    Comentarios: Se pospone a los numerales eliminando la última vocal. Si hiere en una consonante esta se nasaliza completamente, pero si hiere 'ʔk' el numeral permanece íntegro, es decir, no pierde la 'a' final:
    - ata -> an-na, at-na
    - boza -> mon-na,
    - mica -> min-na,
    - muyhyca -> muyhyca-na,
    - hyzca -> hyzquy-na,
    - taa -> ta-na,
    - cuhuca -> cuhun-na,
    - suhuza -> suhuza-na,
    - aca -> an-na, ac-na,
    - ubchihica -> ubchihin-na.
    - quihicha ata -> quihicha ate-na
    - quihicha boza -> quihicha bon-na
    (...)
    - gueta -> guete-na