De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
(No se muestran 40 ediciones intermedias de 3 usuarios)
Línea 3: Línea 3:
 
|anterior = fol 1v
 
|anterior = fol 1v
 
|siguiente = fol 2v
 
|siguiente = fol 2v
|foto = Manuscrito_158_BNC_vocabulario_-_fol_2r.jpg
+
|foto = Manuscrito_158_BNC_Vocabulario_-_fol_2r.jpg
|morfo =
+
|morfo_d =
 +
 
 +
<br>
 +
{{der|2.}}
 +
# Ablandarʃe la tierra &#61;  '''[[a-|a]][[tahuansuca]]''' &#61;<br>
 +
# Ablandar El Coraçon &#61;  '''[[a-|a]][[pquyquy]] [[-b|b]][[chuesuca]]''', {{lat|L,}} <br> '''[[a-|a]][[pquyquy]] [[cho]] [[a-|a]][[-b|b]][[gasqua]]''' &#61;<br>
 +
# Ablandarce El coraçon &#61;  '''[[z-|ze]][[pquyquy]][[-z|z]] [[a-|a]][[chuensuca]]''', <br> {{lat|L,}} '''[[z-|ze]][[pquyquy]] [[cho]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua]]''' <br>
 +
# Abogar &#61;  '''[[a-|a]][[sa]][[-n|n]] [[z-|ze]][[cubunsuca]]''' <br>
 +
# Abogada nuestra &#61;  '''[[chi-|chi]][[sa]][[-n|n]] [[cubunsuca|cubunuca]]''' &#61;<br>
 +
# Abollar &#61;  '''[[tei]] [[-b|b]][[tasqua]]''' &#61; ''El Vbo es poner''<ref>Esta oración aparece con tinta distinta a la original, pero con caligrafía de comienzos de siglo XVII.</ref> <br>
 +
# Abollarse &#61;  '''[[tei]] [[a-|a]][[masqua]]''' &#61;<br>
 +
# A bocadoʃ &#61; no ai bocablo pàrtícular pero deçir <br> a bocados,  eſto es bocado  a bocado me lo comí todo <br> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[-b|b]][[zasqua|za]]s [[a-|a]][[chahansuca|chahane]]'''. <br>
 +
# A bocados, eſto es dandole un bocado y otro me co[-]<br> mí todo el pan &#61;  '''[[cha-|cha]][[bunsuca|bun]][[-suca|suc<sup>a</sup>]][[u(3)|o]][[-c|c]] [[-b|b]][[gysqua|gy]]s [[a-|a]][[chahansuca|chahane]]''' &#61;<br>
 +
# Abominable coʃa &#61;  '''[[a-|a]][[-n-|n]][[histysuca|histyzinga]] [[cuhu|cuhupqua]]''' &#61;<br>
 +
# Abominar &#61;  '''[[mue|mue]] [[z-|ze]][[-m|m]][[istysuca|istyzinga]] [[cuhu]]c [[a-|a]][[guene]]'''. <br>
 +
# Abonar el tiempo &#61; uíde aclarar &#61;<br>
 +
# Aborreçer &#61;  '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[-g|g]][[uahaicansuca]]'''  aborrescole;<br>'''[[hoc]] [[z-|z]][[-g|g]][[uahaicansuca]]''',  aborreʃeme a mí <br>
 +
# Aborrescole &#61;  '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[guahaica]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]]''' &#61;<br>
 +
# Aborrecer &#61;  '''[[z-|z]][[fuchua]][[-n|n]] [[a-|a]][[bcusqua]]''':  aborrescole,  '''[[m-|m]][[fuchua|fu'''[-]<br> '''chua]][[-n|n]] [[bcusqua]]''',  tu me aborreʃeʃ.  Pret.<sup>o</sup>  '''[[bcusqua|bcu]]''' - partiçi[-]<br> píos:  '''[[cha-|cha]][[bcusqua]]'''  '''{{cam1|[[cha-|cha]][[bcusqua|bcuc]]|chabcue}}''',  '''[[cha-|cha]][[bcusqua|bcunga]]'''&#61; <br>
 +
# Aborreʃcole &#61;  '''[[z-|ze]][[fuchua]][[-n|n]] [[a-|a]][[bcu]][[ma-|ma]][[gue]]''', <br>
 +
# Aborrecer &#61;  '''[[cha-|cha]][[han|hân]] [[a-|a]][[bqusqua]]''',  aborreʃcole &#61;<br>
 +
# Aborreʃcole,  '''[[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[bcui]] [[ma-|ma]][[gue]]''', {{lat|L.}} '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[bcui]] '''[-]<br> '''[[ma-|ma]][[gue]]''' &#61;<br>
 +
# Abortar  mal parir &#61;  '''[[z-|z]][[ie(4)|ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]''',  '''[[a-|a]][[ie(4)|ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]''',<br>  '''[[a-|a]][[ie(4)|ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]''' &#61;<br>
 +
{{der|Abraçar}}
  
# [[a-|A]][[tahuansuca]]
 
# [[a-|A]][[pquyquy]] [[b-|b]][[chuesuca]]
 
# [[a-|A]][[pquyquy]] [[cho]][[a-|a]][[b-|b]][[gasqua]]
 
# [[z-|Ze]][[pquyquy]] [[-z|z]][[a-|a]][[chuensuca]] - [[z-|ze]][[pquyquy]] [[cho]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua]]
 
# [[a-|A]][[sa|sa]][[-n|n]] [[z-|ze]][[cubunsuca]]
 
# [[chi-|Chi]][[sa|sa]][[-n|n]] [[cubunuca]]
 
# [[tei|Tei]] [[b-|b]][[tasqua]]
 
# [[tei|Tei]] [[a-|a]][[masqua]]
 
# Anbzas achahane
 
# [[cha-|Cha]][[bunsuco]] bgys achahane
 
# Anhistyzinga cuhupqua
 
# [[mue|Mue]] [[z-|ze]][[b-|m]][[istysuca|mistyzinga]] [[cuhu]]c[[a-|a]][[guene|guene]]
 
# [[z-|Zu]][[huc]][[a-|a]] [[guahaicansuca]] - [[hoc]][[z-|z]][[guahaicansuca|ua haicansuca]]
 
# [[z-|Zu]][[huc]][[a-|a]] [[guahaica]][[-n|n]][[ma-|ma]][gue]]
 
# [[z-|Z]][[fuchua]][[-n|n]][[a-|a]][[b-|b]][[cusqua]] - [[um-|m]][[fuchua]][[-n|n]][[b-|b]][[cusqua]] - [[b-|b]][[cusqua|cu]] - [[cha-|cha]][[b-|b]][[cusqua]], [[cha-|cha]][[b-|b]][[cusqua|cuc]], [[cha-|cha]][[b-|b]][[cusqua|cunga]]
 
# [[z-|Ze]][[fuchua]][[-n|n]] abcumague
 
# [[chahan|Chahân]] [[a-|a]][[b-|b]][[qusqua]]
 
# [[chahan|Chahan]] abcuimague - [[z-|zu]][[huc]] abcuimague
 
# Zic zamasqua, aic zamasqua, aic zamasqua.
 
  
 
|texto =
 
|texto =
Línea 34: Línea 38:
 
Abogar. '''Asanzecubunsuca'''.<br>
 
Abogar. '''Asanzecubunsuca'''.<br>
 
Abogada nuestra. '''Chisan cubunuca'''.<br>
 
Abogada nuestra. '''Chisan cubunuca'''.<br>
Abollar. '''Tei btasqua'''<ref>Dice aquí: "El vbo. es poner", con otra caligrafía y otro color de tinta.</ref>.<br>
+
Abollar. '''Tei btasqua''' <ref>Dice aquí: "El vbo. es poner", con otra caligrafía y otro color de tinta.</ref>.<br>
 
Abollarse. '''Tei amasqua'''.<br>
 
Abollarse. '''Tei amasqua'''.<br>
 
A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. '''Anbzas achahane'''.<br>
 
A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. '''Anbzas achahane'''.<br>
A bocados, esto es dándole un bocado y otro me comí todo el pan. '''Chabunsuco<ref>En el ms., la letra final está desligada de esta palabra y es posible que sea una ''o'' o una ''a'', pues está muy borrosa.</ref> bgys achahane'''.<br>
+
A bocados, esto es dándole un bocado y otro me comí todo el pan. '''Chabunsuco<ref>En el ms., la letra final está desligada de esta palabra y es posible que sea una ''o'' o una ''a'', pues está muy borrosa.</ref> c bgys achahane'''.<br>
 
Abominable cosa. '''Anhistyzinga cuhupqua'''.<br>
 
Abominable cosa. '''Anhistyzinga cuhupqua'''.<br>
 
Abominar. '''Mue zemistyzinga cuhucaguene'''.<br>
 
Abominar. '''Mue zemistyzinga cuhucaguene'''.<br>
Línea 43: Línea 47:
 
Aborreçer. '''Zuhuca guahaicansuca''', aborréscole, '''hoczua haicansuca''', aborréseme a mí.<br>
 
Aborreçer. '''Zuhuca guahaicansuca''', aborréscole, '''hoczua haicansuca''', aborréseme a mí.<br>
 
Aborréscole. '''Zuhuca guahaicanmague'''.<br>
 
Aborréscole. '''Zuhuca guahaicanmague'''.<br>
Aborrecer. '''Zfuchuanabcusqua'''<ref>''Nuevo''. En González, "Zfuchuanabcu'''c'''qua".</ref>, aborréscole; '''mfuchuanbcusqua''', tú me aborreses. Pret[érit]o, '''bcu'''; partiçipios, '''chabcusqua''', '''chabcuc''', '''chabcunga'''.<br>
+
Aborrecer. '''Zfuchuanabcusqua'''<ref>''Nuevo''. En González, "Zfuchuanabcu'''c'''qua".</ref>, aborréscole; '''mfuchuanbcusqua''', tú me aborreses. Pret[érit]o, '''bcu'''; partiçipios, '''chabcusqua''', '''{{cam1|chabcuc|chabcue}}''', '''chabcunga'''.<br>
 
Aborréscole. '''Zefuchuan abcumague'''.<br>
 
Aborréscole. '''Zefuchuan abcumague'''.<br>
 
Aborrecer. '''Chahân abqusqua''', aborréscole.<br>
 
Aborrecer. '''Chahân abqusqua''', aborréscole.<br>
 
Aborréscole. '''Chahan abcuimague''' o '''zuhuc abcuimague'''.<br>
 
Aborréscole. '''Chahan abcuimague''' o '''zuhuc abcuimague'''.<br>
Abortar, mal parir. '''Zic zamasqua''', '''aic zamasqua''', '''aic zamasqua'''.<br>
+
Abortar, mal parir. '''Zie zamasqua''', '''aie zamasqua''', '''aie zamasqua'''.<br>
  
 
}}
 
}}

Revisión del 17:12 11 feb 2020

Lematización[1]

2.
  1. Ablandarʃe la tierra = atahuansuca =
  2. Ablandar El Coraçon = apquyquy bchuesuca, L,
    apquyquy cho abgasqua =
  3. Ablandarce El coraçon = zepquyquyz achuensuca,
    L, zepquyquy choc agasqua
  4. Abogar = asan zecubunsuca
  5. Abogada nuestra = chisan cubunuca =
  6. Abollar = tei btasqua = El Vbo es poner[2]
  7. Abollarse = tei amasqua =
  8. A bocadoʃ = no ai bocablo pàrtícular pero deçir
    a bocados, eſto es bocado a bocado me lo comí todo
    anbzas achahane.
  9. A bocados, eſto es dandole un bocado y otro me co[-]
    mí todo el pan = chabunsucaoc bgys achahane =
  10. Abominable coʃa = anhistyzinga cuhupqua =
  11. Abominar = mue zemistyzinga cuhuc aguene.
  12. Abonar el tiempo = uíde aclarar =
  13. Aborreçer = zuhuc aguahaicansuca aborrescole;
    hoc zguahaicansuca, aborreʃeme a mí
  14. Aborrescole = zuhuc aguahaican mague =
  15. Aborrecer = zfuchuan abcusqua: aborrescole, mfu[-]
    chua
    n bcusqua
    , tu me aborreʃeʃ. Pret.o bcu - partiçi[-]
    píos: chabcusqua chabcuc[3] , chabcunga=
  16. Aborreʃcole = zefuchuan abcumague,
  17. Aborrecer = chahân abqusqua, aborreʃcole =
  18. Aborreʃcole, chahan abcui mague, L. zuhuc abcui [-]
    mague =
  19. Abortar mal parir = ziez amasqua, aiez amasqua,
    aiez amasqua =
Abraçar
Fotografía[4]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 2r.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Esta oración aparece con tinta distinta a la original, pero con caligrafía de comienzos de siglo XVII.
  3. Creemos que lo correcto debió haber sido chabcue.
  4. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.