De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
(No se muestran 9 ediciones intermedias de 2 usuarios)
Línea 4: Línea 4:
 
|siguiente = fol 2v
 
|siguiente = fol 2v
 
|foto = Manuscrito_158_BNC_Vocabulario_-_fol_2r.jpg
 
|foto = Manuscrito_158_BNC_Vocabulario_-_fol_2r.jpg
|morfo_r =
+
|morfo_d =
  
# Ablandarse la tierra. '''[[a-|a]][[tahuansuca]]'''.<br>
+
<br>
# Ablandar el coraçón. '''[[a-|a]][[pquyquy]] [[-b|b]][[chuesuca]]''' [o] '''[[a-|a]][[pquyquy]] [[cho]] [[a-|a]][[-b|b]][[gasqua]]'''.<br>
+
{{der|2.}}
# Ablandarce el coraçón. '''[[z-|ze]][[pquyquy]][[-z|z]] [[a-|a]][[chuensuca]]''' [o] '''[[z-|ze]][[pquyquy]] [[cho]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua]]'''.<br>
+
# Ablandarʃe la tierra &#61;  '''[[a-|a]][[tahuansuca]]''' &#61;<br>
# Abogar. '''[[a-|a]][[sa]][[-n|n]] [[z-|ze]][[cubunsuca]]'''.<br>
+
# Ablandar El Coraçon &#61;  '''[[a-|a]][[pquyquy]] [[-b|b]][[chuesuca]]''', {{lat|L,}} <br> '''[[a-|a]][[pquyquy]] [[cho]] [[a-|a]][[-b|b]][[gasqua]]''' &#61;<br>  
# Abogada nuestra. '''[[chi-|chi]][[sa]][[-n|n]] [[cubunsuca|cubunuca]]'''.<br>
+
# Ablandarce El coraçon &#61;  '''[[z-|ze]][[pquyquy]][[-z|z]] [[a-|a]][[chuensuca]]''', <br> {{lat|L,}} '''[[z-|ze]][[pquyquy]] [[cho]][[-c|c]] [[a-|a]][[gasqua]]''' <br>  
# Abollar. '''[[tei]] [[-b|b]][[tasqua]]'''.<br>
+
# Abogar &#61;  '''[[a-|a]][[sa]][[-n|n]] [[z-|ze]][[cubunsuca]]''' <br>  
# Abollarse. '''[[tei]] [[a-|a]][[masqua]]'''.<br>
+
# Abogada nuestra &#61;  '''[[chi-|chi]][[sa]][[-n|n]] [[cubunsuca|cubunuca]]''' &#61;<br>  
# A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. '''[[a-|a]][[n-|n]][[-b|b]][[zasqua|za]]s [[a-|a]][[chahansuca|chahane]]'''.<br>
+
# Abollar &#61;  '''[[tei]] [[-b|b]][[tasqua]]''' &#61; ''El Vbo es poner''<ref>Esta oración aparece con tinta distinta a la original, pero con caligrafía de comienzos de siglo XVII.</ref> <br>  
# A bocados, esto es dándole un bocado y otro me comí todo el pan. '''[[cha-|cha]]'''bunsuco c''' [[-b|b]][[gysqua|gy]]s [[a-|a]][[chahansuca|chahane]]'''.<br>
+
# Abollarse &#61;  '''[[tei]] [[a-|a]][[masqua]]''' &#61;<br>  
# Abominable cosa. '''[[a-|a]][[n-|n]][[histysuca|histyzinga]] [[cuhu|cuhupqua]]'''.<br>
+
# A bocadoʃ &#61; no ai bocablo pàrtícular pero deçir <br> a bocados, eſto es bocado a bocado me lo comí todo <br> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[-b|b]][[zasqua|za]]s [[a-|a]][[chahansuca|chahane]]'''. <br>  
# Abominar. '''[[mue|mue]] [[z-|ze]][[-m|m]][[istysuca|istyzinga]] [[cuhu]]c [[a-|a]][[guene]]'''.<br>
+
# A bocados, eſto es dandole un bocado y otro me co[-]<br> mí todo el pan &#61;  '''[[cha-|cha]][[bunsuca|bun]][[-suca|suc<sup>a</sup>]][[u(3)|o]][[-c|c]] [[-b|b]][[gysqua|gy]]s [[a-|a]][[chahansuca|chahane]]''' &#61;<br>  
# Abonar el tiempo. Uide aclarar.<br>
+
# Abominable coʃa &#61;  '''[[a-|a]][[-n-|n]][[histysuca|histyzinga]] [[cuhu|cuhupqua]]''' &#61;<br>  
# Aborreçer. '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[-g|g]][[uahaicansuca]]''', aborréscole, '''[[hoc]] [[z-|z]][[-g|g]][[uahaicansuca]]''', aborréseme a mí.<br>
+
# Abominar &#61;  '''[[mue|mue]] [[z-|ze]][[-m|m]][[istysuca|istyzinga]] [[cuhu]]c [[a-|a]][[guene]]'''. <br>  
# Aborréscole. '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[guahaica]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]]'''.<br>
+
# Abonar el tiempo &#61; uíde aclarar &#61;<br>  
# Aborrecer. '''[[z-|z]][[fuchua]][[-n|n]] [[a-|a]][[bcusqua]]''', aborréscole; '''[[um-|m]][[fuchua]][[-n|n]] [[bcusqua]]''', me aborreses. Pret[érit]o, '''[[bcusqua|bcu]]'''; partiçipios, '''[[cha-|cha]][[bcusqua]]''', '''{{cam1|[[cha-|cha]][[bcusqua|bcuc]]|chabcue}}''', '''[[cha-|cha]][[bcusqua|bcunga]]'''.<br>
+
# Aborreçer &#61;  '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[-g|g]][[uahaicansuca]]''' aborrescole;<br>'''[[hoc]] [[z-|z]][[-g|g]][[uahaicansuca]]''', aborreʃeme a mí <br>  
# Aborréscole. '''[[z-|ze]][[fuchua]][[-n|n]] [[a-|a]][[bcu]][[ma-|ma]][[gue]]'''.<br>
+
# Aborrescole &#61;  '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[guahaica]][[-n|n]] [[ma-|ma]][[gue]]''' &#61;<br>  
# Aborrecer. '''[[cha-|cha]][[han|hân]] [[a-|a]][[bqusqua]]''', aborréscole.<br>
+
# Aborrecer &#61;  '''[[z-|z]][[fuchua]][[-n|n]] [[a-|a]][[bcusqua]]''':  aborrescole, '''[[m-|m]][[fuchua|fu'''[-]<br> '''chua]][[-n|n]] [[bcusqua]]''', tu me aborreʃeʃ. Pret.<sup>o</sup>  '''[[bcusqua|bcu]]''' - partiçi[-]<br> píos:  '''[[cha-|cha]][[bcusqua]]''' '''{{cam1|[[cha-|cha]][[bcusqua|bcuc]]|chabcue}}''', '''[[cha-|cha]][[bcusqua|bcunga]]'''&#61; <br>  
# Aborréscole. '''[[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[bcui]] [[ma-|ma]][[gue]]''' o '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[bcui]] [[ma-|ma]][[gue]]'''.<br>
+
# Aborreʃcole &#61;  '''[[z-|ze]][[fuchua]][[-n|n]] [[a-|a]][[bcu]][[ma-|ma]][[gue]]''', <br>  
# Abortar, mal parir. '''[[z-|z]][[ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]], [[a-|a]][[ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]], [[a-|a]][[ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]'''.<br>
+
# Aborrecer &#61;  '''[[cha-|cha]][[han|hân]] [[a-|a]][[bqusqua]]''', aborreʃcole &#61;<br>  
 +
# Aborreʃcole,  '''[[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[bcui]] [[ma-|ma]][[gue]]''', {{lat|L.}} '''[[z-|zu]][[huc]] [[a-|a]][[bcui]] '''[-]<br> '''[[ma-|ma]][[gue]]''' &#61;<br>  
 +
# Abortar mal parir &#61;  '''[[z-|z]][[ie(4)|ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]''', '''[[a-|a]][[ie(4)|ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]''',<br>  '''[[a-|a]][[ie(4)|ie]][[-z|z]] [[a-|a]][[masqua]]''' &#61;<br>  
 +
{{der|Abraçar}}
  
  
Línea 35: Línea 38:
 
Abogar. '''Asanzecubunsuca'''.<br>
 
Abogar. '''Asanzecubunsuca'''.<br>
 
Abogada nuestra. '''Chisan cubunuca'''.<br>
 
Abogada nuestra. '''Chisan cubunuca'''.<br>
Abollar. '''Tei btasqua'''<ref>Dice aquí: "El vbo. es poner", con otra caligrafía y otro color de tinta.</ref>.<br>
+
Abollar. '''Tei btasqua''' <ref>Dice aquí: "El vbo. es poner", con otra caligrafía y otro color de tinta.</ref>.<br>
 
Abollarse. '''Tei amasqua'''.<br>
 
Abollarse. '''Tei amasqua'''.<br>
 
A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. '''Anbzas achahane'''.<br>
 
A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. '''Anbzas achahane'''.<br>

Revisión del 17:12 11 feb 2020

Lematización[1]

2.
  1. Ablandarʃe la tierra = atahuansuca =
  2. Ablandar El Coraçon = apquyquy bchuesuca, L,
    apquyquy cho abgasqua =
  3. Ablandarce El coraçon = zepquyquyz achuensuca,
    L, zepquyquy choc agasqua
  4. Abogar = asan zecubunsuca
  5. Abogada nuestra = chisan cubunuca =
  6. Abollar = tei btasqua = El Vbo es poner[2]
  7. Abollarse = tei amasqua =
  8. A bocadoʃ = no ai bocablo pàrtícular pero deçir
    a bocados, eſto es bocado a bocado me lo comí todo
    anbzas achahane.
  9. A bocados, eſto es dandole un bocado y otro me co[-]
    mí todo el pan = chabunsucaoc bgys achahane =
  10. Abominable coʃa = anhistyzinga cuhupqua =
  11. Abominar = mue zemistyzinga cuhuc aguene.
  12. Abonar el tiempo = uíde aclarar =
  13. Aborreçer = zuhuc aguahaicansuca aborrescole;
    hoc zguahaicansuca, aborreʃeme a mí
  14. Aborrescole = zuhuc aguahaican mague =
  15. Aborrecer = zfuchuan abcusqua: aborrescole, mfu[-]
    chua
    n bcusqua
    , tu me aborreʃeʃ. Pret.o bcu - partiçi[-]
    píos: chabcusqua chabcuc[3] , chabcunga=
  16. Aborreʃcole = zefuchuan abcumague,
  17. Aborrecer = chahân abqusqua, aborreʃcole =
  18. Aborreʃcole, chahan abcui mague, L. zuhuc abcui [-]
    mague =
  19. Abortar mal parir = ziez amasqua, aiez amasqua,
    aiez amasqua =
Abraçar
Fotografía[4]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 2r.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Esta oración aparece con tinta distinta a la original, pero con caligrafía de comienzos de siglo XVII.
  3. Creemos que lo correcto debió haber sido chabcue.
  4. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.