De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
(No se muestran 6 ediciones intermedias de 2 usuarios)
Línea 8: Línea 8:
 
{{der|4}}  
 
{{der|4}}  
 
# A cada paʃo &#61;  '''[[spqui]]n [[spqui]]na''', {{lat|L,}} '''[[ateza]] [[ateza]]ca''', {{lat|L,}} <br>'''[[aganza]] [[aganza]]ca''' &#61; <br>
 
# A cada paʃo &#61;  '''[[spqui]]n [[spqui]]na''', {{lat|L,}} '''[[ateza]] [[ateza]]ca''', {{lat|L,}} <br>'''[[aganza]] [[aganza]]ca''' &#61; <br>
# Acaêçer &#61;  '''[[a-|a]][[quynsuca]]''', acaêçíome,  '''[[cha-|cha]][[has]] [[a-|a]][[quynsuca|quyne]]'''  <br>
+
# Acaêçer &#61;  '''[[a-|a]][[quynsuca|quy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]''', acaêçíome,  '''[[cha-|cha]][[has]] [[a-|a]][[quynsuca|quy]][[-ne|ne]]'''  <br>
# Acanalada por la azequia &#61;  '''[[siquie]] [[a-|a]][[chichy]] [[cosynsuca|cosy'''[-]<br>'''nuca''']] - <br>
+
# Acanalada por la azequia &#61;  '''[[siquie]] [[a-|a]][[chichy]] [[cosynsuca|cosy]]'''[-]<br>'''[[-n(2)|n]][[-uca|uca]]''' - <br>
# Acardenalarʃe &#61;  '''[[z-|zy]][[muynynsuca]]'''&#61;  <br>
+
# Acardenalarʃe &#61;  '''[[z-|zy]][[muynynsuca|muyny]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''&#61;  <br>
# Acardenalar a otro &#61;  '''[[ys]] [[-b|b]][[gyisuca|gyi]][[-s|s]], [[a-|a]][[muynynsuca|muyne]][[-ne|ne]]''': dil de gol[-]<br>pes, y puʃoʃe acardenalado no ai otro modo deçir,  <br>
+
# Acardenalar a otro &#61;  '''[[ys]] [[-b|b]][[gyisuca|gyi]][[-s|s]], [[a-|a]][[muynynsuca|muy]][[-n(2)|ne]][[-ne|ne]]''': dil de gol[-]<br>pes, y puʃoʃe acardenalado[,] no ai otro modo deçir,  <br>
# Acaríçiar de palabra &#61;  '''chocguec zegusqua'''&#61;  <br>
+
# Acaríçiar de palabra &#61;  '''[[cho]][[-c|c]] [[gue]][[-c|c]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
# Acariçia de obra,  agasajar &#61;  '''choc guec bquysqua'''  <br>
+
# Acariçia de obra,  agasajar &#61;  '''[[cho]][[-c|c]] [[gue]][[-c|c]] [[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]'''  <br>
# Acaʃo &#61;  '''fahacuca''', {{lat|L,}} '''pquynuca''' &#61; <br>
+
# Acaʃo &#61;  '''[[faha cuca]]''', {{lat|L,}} '''[[pquynuca]]''' &#61; <br>
# A caballo &#61;  '''hycabaigyca'''-  <br>
+
# A caballo &#61;  '''[[hycabai]] [[gy]][[-ca|ca]]'''-  <br>
# Acaudalar haçienda  adquirîlla &#61;  '''zípquazagasqua'''  <br>
+
# Acaudalar haçienda  adquirîlla &#61;  '''[[z-|z]][[ipqua]][[-z|z]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''  <br>
# Acaudalar alguna coʃa  adquirílla  hacella suya &#61;  <br>'''ípquauie zipquac bgasqua'''&#61;  <br>
+
# Acaudalar alguna coʃa  adquirílla  hacella suya &#61;  <br>'''[[ipquabie|ipquauie]] [[z-|z]][[ipqua]][[-c|c]] [[-b|b]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
# Aclararʃe el agua o coʃa liquida &#61;  '''achysquynsuca'''  <br>
+
# Aclararʃe el agua o coʃa liquida &#61;  '''[[a-|a]][[chysquynsuca|chysquy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''  <br>
# Aclarar La uerdad &#61;  '''ocanxingue muyian btas'''[-]<br>'''qua''', {{lat|L,}} '''aguesnuc muyian btasqua'''&#61;  <br>
+
# Aclarar La uerdad &#61;  '''[[ocanxin]][[gue]] [[muyia]][[-n|n]] [[-b|b]][[tasqua|ta]][[-squa|s'''[-]<br>'''qua]]''', {{lat|L,}} '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca|nuc]] [[muyia]][[-n|n]] [[-b|b]][[tasqua|ta]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
# Aclararʃe la uerdad, &#61;  '''ocanxingue muyian antaʃ'''[-]<br>'''qua''', {{lat|L,}} '''aguesnuc muyian antasqua''', {{lat|L,}} '''muyian''' <br>'''abcasqua'''.  preterito  '''abcaque''', {{lat|L,}} '''muyian amisqua'''  <br>
+
# Aclararʃe la uerdad, &#61;  '''[[ocanxin]][[gue]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-n-|n]][[tasqua|ta]][[-squa|ʃ'''[-]<br>'''qua]]''', {{lat|L,}} '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca|nuc]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-n-|n]][[tasqua|ta]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[muyia]][[-n|n]]''' <br>'''[[a-|a]][[-b|b]][[casqua(2)|ca]][[-squa|squa]]'''.  preterito  '''[[a-|a]][[-b|b]][[casqua(2)|caque]]''', {{lat|L,}} '''[[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[misqua|mi]][[-squa|squa]]'''  <br>
# Aclararʃe el apoʃento &#61;  '''quypquan muyian aqu'''-<br>'''ynsuca'''=  <br>
+
# Aclararʃe el apoʃento &#61;  '''[[quypqua]][[-n|n]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[quynsuca|qu'''-<br>'''y]][[-n|n]][[-suca|suca]]'''=  <br>
# Aclararʃe el tiempo &#61;  '''quyca muyian abquysqua''', <br>{{lat|L,}} '''quyca muyian agasqua''', {{lat|L,}} '''quyca muyían''' <br>'''aquynsuca''' &#61; <br>
+
# Aclararʃe el tiempo &#61;  '''[[quyca]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''', <br>{{lat|L,}} '''[[quyca]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[quyca]] [[muyia]][[-n|n]]''' <br>'''[[a-|a]][[quynsuca|quy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]''' &#61; <br>
# Aclarar lo ʠ ʃe diçe  eſto e& deçillo claro &#61;  '''muyìa''' <br>'''zegusqua''', {{lat|L,}} '''aguesnuc zegusqua'''&#61;  <br>
+
# Aclarar lo ʠ ʃe diçe  eſto deçillo claro &#61;  '''[[muyia]]''' <br>'''[[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca|nuc]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
 
{{der|Acoçear}}
 
{{der|Acoçear}}
 
 
 
|morfo_r =
 
 
{{der|4.}}
 
# A cada paso. '''[[spquin|Spquin]] [[spquin]]a''' [o] '''[[ateza]] [[ateza]]ca''' [o] '''[[aganza]] [[aganza]]ca'''.<br>
 
# Acaçer. '''[[a-|A]][[quynsuca]]''' Acaeçiome, '''[[cha-|cha]][[has]] [[a-|a]][[quynsuca|quyne]]'''.<br>
 
# Acanalada por la azequia. '''[[siquie|Siquie]] [[a-|a]][[chichy]] [[cosynsuca|cosynuca]]'''.<br>
 
# Acardenalarse. '''[[z-|Zy]][[muynynsuca]]'''.<br>
 
# Acardenalar a otro. '''[[ys|Ys]] [[-b|b]][[gyisuca|gyi]][[-s|s]] [[a-|a]][[muynynsuca|muyne]][[-ne|ne]]'''. Díle de golpes y púsose acardenalado. No ai otro modo deçir.<br>
 
# Acariçiar de palabra. '''[[cho|Cho]][[-c|c]] [[?|gue]][[-c|c]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|usqua]]'''.<br>
 
# Acariçiair de obra, agasajar. '''[[cho|Cho]][[-c|c]] [[?|gue]][[-c|c]] [[-b|b]][[quysqua]]'''.<br>
 
# Acaso. '''[[fahacuca|Fahacuca]]''' [o] '''[[pquynuca]]'''.<br>
 
# A caballo. '''[[hycabai|Hycabai]] [[gy|gy]][[-ca|ca]]'''.<br>
 
# Acaudalar haçienda, adquirilla. '''[[z-|Z]][[ipqua]][[-z|z]] [[a-|a]][[gasqua]]'''.<br>
 
# Acaudalar alguna cosa, adquirilla, hacella suya. '''[[ipquabie|Ipquauie]][[z-|z]] [[ipqua]][[-c|c]] [[-b|b]][[gasqua]]'''.<br>
 
# Aclararse el agua o cosa líquida. '''[[a-|A]][[chysquynsuca]]'''.<br>
 
# Aclarar la uerdad. '''[[ocanxin|Ocanxin]][[gue]] [[muyia]][[-n|n]] [[-b|b]][[tasqua]]''' [o] '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca(2)|nuc]] [[muyia]][[-n|n]] [[-b|b]][[tasqua]]'''.<br>
 
# Aclararse la uerdad. '''[[ocanxin|Ocanxin]][[gue]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-n-|n]][[tasqua]]''' [o] '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca(2)|nuc]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-n-|n]][[tasqua]]''' [o] '''[[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-b|b]][[casqua(2)|casqua]]'''. Pretérito, '''[[a-|a]][[-b|b]][[casqua(2)|caque]]''' [o] '''[[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[misqua]]'''.<br>
 
# Aclararse el aposento. '''[[quypqua|Quypqua]][[-n|n]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[quynsuca]]'''.<br>
 
# Aclararse el tiempo. '''[[quyca|Quyca]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[-b|b]][[quysqua]]''' [o] '''[[quyca]] [[muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[gasqua]]''' [o] '''[[quyca]] [[muyia|muyia]][[-n|n]] [[a-|a]][[quynsuca]]'''.<br>
 
# Aclarar lo q[ue] se diçe, esto es deçillo claro. '''[[muyia|Muyia]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|usqua]]''' [o] '''[[a-|a]][[gues]] [[nuca(2)|nuca]]  [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|usqua]]'''.<br>
 
  
  

Revisión del 00:28 30 oct 2021

Lematización[1]
4
  1. A cada paʃo = spquin spquina, L, ateza atezaca, L,
    aganza aganzaca =
  2. Acaêçer = aquynsuca, acaêçíome, chahas aquyne
  3. Acanalada por la azequia = siquie achichy cosy[-]
    nuca -
  4. Acardenalarʃe = zymuynynsuca=
  5. Acardenalar a otro = ys bgyis, amuynene: dil de gol[-]
    pes, y puʃoʃe acardenalado[,] no ai otro modo deçir,
  6. Acaríçiar de palabra = choc guec zegusqua=
  7. Acariçia de obra, agasajar = choc guec bquysqua
  8. Acaʃo = faha cuca, L, pquynuca =
  9. A caballo = hycabai gyca-
  10. Acaudalar haçienda adquirîlla = zipquaz agasqua
  11. Acaudalar alguna coʃa adquirílla hacella suya =
    ipquauie zipquac bgasqua=
  12. Aclararʃe el agua o coʃa liquida = achysquynsuca
  13. Aclarar La uerdad = ocanxingue muyian btas[-]
    qua
    , L, agues nuc muyian btasqua=
  14. Aclararʃe la uerdad, = ocanxingue muyian antaʃ[-]
    qua
    , L, agues nuc muyian antasqua, L, muyian
    abcasqua. preterito abcaque, L, muyian amisqua
  15. Aclararʃe el apoʃento = quypquan muyian aqu-
    y
    nsuca
    =
  16. Aclararʃe el tiempo = quyca muyian abquysqua,
    L, quyca muyian agasqua, L, quyca muyian
    aquynsuca =
  17. Aclarar lo ʠ ʃe diçe eſto eʃ deçillo claro = muyia
    zegusqua, L, agues nuc zegusqua=
Acoçear
Fotografía[2]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 4r.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.