De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
(No se muestran 6 ediciones intermedias del mismo usuario)
Línea 12: Línea 12:
 
# De parte de pedro &#61; '''[[Pedro|pedro]] [[huina]], [[z-|z]][[huina]], [[m-|m]][[huina]],  [[a-|a]]'''-<br> '''[[huina]],  [[chi-|chi]][[huina]]'''.  de mi parte de tu parte  &.<sup>a</sup> <br>
 
# De parte de pedro &#61; '''[[Pedro|pedro]] [[huina]], [[z-|z]][[huina]], [[m-|m]][[huina]],  [[a-|a]]'''-<br> '''[[huina]],  [[chi-|chi]][[huina]]'''.  de mi parte de tu parte  &.<sup>a</sup> <br>
 
# Depositar &#61;  '''[[a-|a]][[-b|b]][[husqua(2)|huque]] [[-b|b]][[gasqua]],  [[a-|a]][[-b|b]][[husqua(2)|huque]] [[m-|m]][[gasqua]]''',  <br> '''[[-b|b]][[husqua(2)|huque]] [[a-|a]][[-b|b]][[gasqua|ga]]''',  depositolo en mi &#61;<br>
 
# Depositar &#61;  '''[[a-|a]][[-b|b]][[husqua(2)|huque]] [[-b|b]][[gasqua]],  [[a-|a]][[-b|b]][[husqua(2)|huque]] [[m-|m]][[gasqua]]''',  <br> '''[[-b|b]][[husqua(2)|huque]] [[a-|a]][[-b|b]][[gasqua|ga]]''',  depositolo en mi &#61;<br>
# De rraíz &#61;  '''aquichpquanuc''' <br>
+
# De rraíz &#61;  '''[[a-|a]][[quichpqua]][[-n(3)|n]] [[u(3)|u]][[-c|c]]''' <br>
# Derechamente &#61;  '''pquihizuc, chichic, ubtas zes''' &#61;<br>
+
# Derechamente &#61;  '''[[pquihizu]][[-c|c]], [[chichi]][[-c|c]], [[ubta]][[-s|s]] [[ze(3)|ze]][[-s|s]]''' &#61;<br>
# Derecha coʃa &#61;  '''pquihizuc zona''', {{lat|l,}} '''chichy czonazeszona''' <br>
+
# Derecha coʃa &#61;  '''[[pquihizu]][[-c|c]] [[zone|zona]]''', {{lat|l,}} '''[[chichy(2)|chichy]][[-c|c]] [[zone|zona]][[ze(3)|ze]][[-s|s]] [[zone|zona]]''' <br>
# Derramar generalmente &#61;  '''híchan biasqua''',  como ven[-]<br> tanaʃ '''hichan iau''',  derrama por la uentana <br>
+
# Derramar generalmente &#61;  '''[[hicha]][[-n(3)|n]] [[-b|b]][[iasqua]]''',  como '''[[bentana|ven[-]<br> tana]][[-s|ʃ]] [[hicha]][[-n(3)|n]] [[iasqua|ia]][[-u|u]]''',  derrama por la uentana <br>
# Derrama por la uentana los orineʃ &#61; '''isubentanas hichan'''[-] <br> '''iau''' &#61;<br>
+
# Derrama por la uentana los orineʃ &#61; '''[[isu(2)|isu]] [[bentana]][[-s|s]] [[hicha]][[-n|n]]''' <br> '''[[iasqua|ia]][[-u|u]]''' &#61;<br>
# Derramarʃe generalmente &#61; '''hichan aiansuca  aquyn'''[-]<br> '''suca''' <br>
+
# Derramarʃe generalmente &#61; '''[[hicha]][[-n(3)|n]] [[a-|a]][[iansuca]] [[a-|a]][[quynsuca|quyn]]'''[-]<br> '''[[-suca|suca]]''' <br>
# Derramar Cosas no liquidas &#61;  '''ybcas bquysqua''', {{lat|l,}} '''hi''' [-]<br> '''chan bquysqua''' &#61;<br>
+
# Derramar Cosas no liquidas &#61;  '''[[ybca]][[-s|s]] [[-b|b]][[quysqua]]''', {{lat|l,}} '''[[hicha|hi''' [-]<br> '''cha]][[-n(3)|n]] [[-b|b]][[quysqua|quysqua]]''' &#61;<br>
# Derramarʃe coʃas  no liquidas &#61;  '''ybcas, aquynsuca''' <br> {{lat|L,}} '''hichan aquynsuca''' &#61;<br>
+
# Derramarʃe coʃas  no liquidas &#61;  '''[[ybca]][[-s|s]], [[a-|a]][[quynsuca]]''' <br> {{lat|L,}} '''[[hicha]][[-n|n]] [[a-|a]][[quynsuca]]''' &#61;<br>
# De rrepente &#61;  '''yc pquyquyzac''', {{lat|l,}} '''yc zemucanza'''[-]<br> '''cuc''', {{lat|l,}} '''yc mucanzacuc''' &#61;<br>
+
# De rrepente &#61;  '''[[yc]] [[pquyquy]][[-za|za]][[-c|c]]''', {{lat|l,}} '''[[yc]] [[ze-|ze]][[-m|m]][[ucansuca|ucan]][[-za|za]]'''[-]<br> '''[[-c|c]] [[u(3)|u]][[-c|c]]''', {{lat|l,}} '''[[yc]] [[m-|m]][[ucansuca|ucan]][[-za|za]][[-c|c]] [[u(3)|u]][[-c|c]]''' &#61;<br>
# Derretír &#61; '''bsiesuca: sieu: chasiesuca: chasieua'''. &#61; <br> '''cha sienynga''' &#61;<br>
+
# Derretír &#61; '''[[-b|b]][[siesuca]]: [[siesuca|sie]][[-u|u]]: [[cha-|cha]][[sie]][[-suca|suca]]: [[cha-|cha]][[siesuca|sie]][[-ua(4)|ua]]'''. &#61; <br> '''[[cha-|cha]][[siesuca|sie]][[-nynga|nynga]]''' &#61;<br>
# Derretirse &#61;  '''asiensuca''' <br>
+
# Derretirse &#61;  '''[[a-|a]][[siensuca]]''' <br>
# Derrengarʃe  &#61;'''Zquihiques maquyn, mquihiques ma'''[-]<br> '''quyne,  aquihiques maquyne'''  &.<sup>a</sup> <br>
+
# Derrengarʃe  &#61;'''[[z-|Z]][[quihique]][[-s(3)|s]] [[ma-|ma]][[quynsuca|quyn]], [[m-|m]][[quihique]][[-s(3)|s]] [[ma-|ma]]'''[-]<br> '''[[quynsuca|quyne]][[a-|a]][[quihique]][[-s(3)|s]] [[ma-|ma]][[quynsuca|quyne]]'''  &.<sup>a</sup> <br>
 
{{der|Derribar &#61;}}  
 
{{der|Derribar &#61;}}  
 
 
 
|morfo_r =
 
 
# Dentudo. '''[[sica]] [[chuchuagui]]'''.<br>
 
# De nueuo. '''[[fihista]]n'''.<br>
 
# De palabra. '''[[hyca]]c'''.<br>
 
# De palabra no más. '''[[hyca]]c cuc'''.<br>
 
# De parte de Pedro. '''[[Pedro]] [[huina]], [[z-|z]][[huina]], [[m-|m]][[huina]], [[a-|a]][[huina]], [[chi-|chi]][[huina]]''', de mi parte, de tu parte, etc.<br>
 
# Depositar. '''Abhuque [[-b|b]][[gasqua]], abhuque [[m-|m]][[gasqua]], bhuque [[a-|a]][[-b|b]][[gasqua|ga]]''', depositolo en mí.<br>
 
# De rraíz. '''[[a-|A]][[quichpqua]] [[nuc]]'''.<br>
 
# Derechamente. '''[[pquihizu]]c, [[chichy(2)|chichi]]c, [[ubta]]s[, l.] [[ze]]s'''.<br>
 
# Derecha cosa. '''[[pquihizu]]c [[zone|zona]]''' [o] '''[[chichy(2)|chichy]]c [[zone|zona]], [[ze]]s [[zone|zona]]'''.<br>
 
# Derramar generalmente. '''[[hicha]]n [[-b|b]][[iasqua]]'''; como, '''[[ventana]]s [[hicha]]n [[iasqua|iau]]''', derrama por la uentana.<br>
 
# Derrama por la uentana los orines, '''[[isu(2)|isu]] [[bentana]]s [[hicha]]n [[iasqua|iau]]'''.<br>
 
# Derramarse generalmente, '''[[hicha]]n [[a-|a]][[iansuca]], [[a-|a]][[quynsuca]]'''.<br>
 
# Derramar cosas no  líquidas. '''[[ybca]]s [[-b|b]][[quysqua]]''' [o] '''[[hicha]]n [[-b|b]][[quysqua]]'''.<br>
 
# Derramarse cosas  no líquidas. '''[[ybca]]s [[a-|a]][[quynsuca]]''' [o] '''[[hicha]]n [[a-|a]][[quynsuca]]'''.<br>
 
# De rrepente. '''[[yc]] [[pquyquy]][[-za|za]]c''' [o] '''[[yc]] [[z-|ze]][[-m|m]][[ucansuca|ucan]][[-za|za]]''' '''cuc''' [o] '''[[yc]] [[-m|m]][[ucansuca|ucan]][[-za|za]]''' '''cuc'''.<br>
 
# Derretir.  '''[[-b|b]][[siesuca]], [[siesuca|sieu]], [[cha-|cha]][[siesuca]], [[cha-|cha]][[siesuca|sieua]][,] [[cha-|cha]][[siesuca|sienynga]]'''.<br>
 
# Derretirse. '''[[a-|A]][[siensuca]]'''.<br>
 
# Derrengarse: '''Zquihiques maquyn, mquihiques maquyne, aquihiques maquyne''', etc.<br>
 
  
  

Revisión del 10:26 12 jun 2022

Lematización[1]
  1. Dentudo = sica chuchuagui =
  2. De nueuo = fihistan =
  3. De palabra = hycac =
  4. De palabra no maʃ = hycac uc uc =
  5. De parte de pedro = pedro huina, zhuina, mhuina, a-
    huina, chihuina. de mi parte de tu parte &.a
  6. Depositar = abhuque bgasqua, abhuque mgasqua,
    bhuque abga, depositolo en mi =
  7. De rraíz = aquichpquan uc
  8. Derechamente = pquihizuc, chichic, ubtas zes =
  9. Derecha coʃa = pquihizuc zona, l, chichyc zona. zes zona
  10. Derramar generalmente = hichan biasqua, como ven[-]
    tana
    ʃ hichan iau
    , derrama por la uentana
  11. Derrama por la uentana los orineʃ = isu bentanas hichan
    iau =
  12. Derramarʃe generalmente = hichan aiansuca aquyn[-]
    suca
  13. Derramar Cosas no liquidas = ybcas bquysqua, l, hi [-]
    cha
    n bquysqua
    =
  14. Derramarʃe coʃas no liquidas = ybcas, aquynsuca
    L, hichan aquynsuca =
  15. De rrepente = yc pquyquyzac, l, yc zemucanza[-]
    c uc, l, yc mucanzac uc =
  16. Derretír = bsiesuca: sieu: chasiesuca: chasieua. =
    chasienynga =
  17. Derretirse = asiensuca
  18. Derrengarʃe =Zquihiques maquyn, mquihiques ma[-]
    quyne, aquihiques maquyne &.a
Derribar =
Fotografía[2]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 53v.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.