De Muysc cubun - Lengua Muisca

(Página creada con «{{MUI-ESP |IPA_GONZALEZ = hiʂɨ |IPA_CONSTENLA = |IPA_GOMEZ = |MORFOLOGIA = |VER = ichy}}»)
 
m
(No se muestran 7 ediciones intermedias del mismo usuario)
Línea 2: Línea 2:
 
|IPA_GONZALEZ  = hiʂɨ
 
|IPA_GONZALEZ  = hiʂɨ
 
|IPA_CONSTENLA =  
 
|IPA_CONSTENLA =  
|IPA_GOMEZ    =  
+
|IPA_GOMEZ    = **aihki- → **əihtʃi-
|MORFOLOGIA    =  
+
|MORFOLOGIA    =
|VER          = ichy}}
+
}}
 +
 
 +
 
 +
{{I| adv. | Aparte, en otro lugar }}
 +
{{manuscrito_2923|Aparte <nowiki>=</nowiki> ''Hicha'', id est, á un lado.|6r}}
 +
 
 +
{{tuf|aquira|'ajquira' 1. Aparte|Headland}}
 +
{{come|Este lexema podría tratarse del mismo "yechica" o por lo menos podría tener la misma etimología.}}
 +
 
 +
 
 +
 
 +
{{L_I| loc. adv. | A un lado, por un lado | ~c, ~quy, ~ca
 +
|def = distinto o diferente del usual o conocido
 +
}}
 +
{{voc_158|Apartarse a un lado uno. ''Ichyc isuhusqua'' [o] ''zequysqua'' [o] ''izasqua''.<br>
 +
Apartar a un lado a otra cossa. ''I ichyc bquysqua''. Pret[érit]o, ''bquyquy'', yten ''ichyc bzasqua''.<br>
 +
Apartarse a un lado muchos. ''Ichyc chibisqua''.|17v}}
 +
{{voc_2922|Apartarse a un lado uno. ''ichyque isuhusqua''. l. ''ichyque zequysqua''. l. ''ichyquy yzasqua''.<br>
 +
Apartarse a un lado muchos. ''ichyque chibisqua''.<br>
 +
Apartar a un lado otra cosa. ''ichyque bquysqua''. Pret.o ''bquyquy''. l. ''ichyque bzasqua''.|16v}}
 +
{{manuscrito_2924|Apartarse ā un lado &#61; ''hychquy izasqua''. l. ''hychquy isuhusqua''. Pret.o ''isuhuque''. l. ''hichquy Zequysqua''. Pret.o ''Zequy''. l. ''hichquy azijsqua'', pret.o ''Ityquy'' - Aparte &#61; ''Hicha'', id est, a un lado.|9v}}
 +
{{manuscrito_2924|Apartarse á un lado &#61; ''hychquy izasqua''. l. ''hychquy isuhusqua''. Preto ''isuhuque''. l. ''hichquy Zequysqua''. Preto. ''Zequy''. l. ''hichquy azijsqua''. Preto ''ityquy'' - Aparte &#61; ''Hicha'', id est, aun lado.|9v}}
 +
{{voc_2922|Quitate de ai. ''Ichyque suhucu''. l. ''ichyqua quyu''. l. ''ichyca azo''. Quitate de el sol; ˰''suan ichique azo''.|80v}}
 +
{{manuscrito_2923|Apartarse à un lado &#61; ''hychquy izasqua''. l. ''hichquy isuhusqua''. pret.o ''isuhuque''. l. ''hichquy Zequysqua''. Pret.o ''Zequy''. l. ''hichquy atysqua'', pret.o ''Ityquy''. - Aparte &#61; ''Hicha'', id est, á un lado.|6r}}
 +
{{voc_2922|Apartarse, esto es, desistir de el negocio; salirse a fuera. ''<u>ichyque</u> isuhusqua''.|16v}}
 +
{{sema|A un lado}}
 +
{{sema|Apartarse}}
 +
 
 +
:1. Hacia atrás.
 +
{{voc_158|Andar haçi[a] atrás. ''Zitoinynsuca'' [o] ''itoinynsuca'' [o] ''<u>ichyc</u>inysuca'' [o] ''zitoinasqua''.|15r}}
 +
{{sema|Hacia atrás}}
 +
 
 +
:2. Por otro lado, por un lado diferente
 +
{{voc_158|Desuiarse. ''Ichc isuhusqua'' [o] ''ichc izasqua'' [o] ''iche bzasqua''.|57v}}

Revisión del 11:45 9 jun 2022

hichy#I adv. Aparte, en otro lugar  || hichy#L_I ~c, ~quy, ~ca loc. adv. A un lado, por un lado (distinto o diferente del usual o conocido)

Diccionario muysca - español. © Diego F. Gómez (2008 - 2024).

hichy, hich, hicha(4), hych, ich, ichy

Fon. Gonz.*/hiʂɨ/ Cons. */hitʲɨ/
    {{{GRUPO}}}
    I. adv. Aparte, en otro lugar 

    Aparte = Hicha, id est, á un lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 6r

    uwa central: aquira - 'ajquira' 1. Aparte (Headland )

    Comentarios: Este lexema podría tratarse del mismo "yechica" o por lo menos podría tener la misma etimología.



    ~c, ~quy, ~ca.
    L.I. loc. adv. A un lado, por un lado ( distinto o diferente del usual o conocido. )

    Apartarse a un lado uno. Ichyc isuhusqua [o] zequysqua [o] izasqua.
    Apartar a un lado a otra cossa. I ichyc bquysqua. Pret[érit]o, bquyquy, yten ichyc bzasqua.
    Apartarse a un lado muchos. Ichyc chibisqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 17v

    Apartarse a un lado uno. ichyque isuhusqua. l. ichyque zequysqua. l. ichyquy yzasqua.
    Apartarse a un lado muchos. ichyque chibisqua.
    Apartar a un lado otra cosa. ichyque bquysqua. Pret.o bquyquy. l. ichyque bzasqua. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 16v

    Apartarse ā un lado = hychquy izasqua. l. hychquy isuhusqua. Pret.o isuhuque. l. hichquy Zequysqua. Pret.o Zequy. l. hichquy azijsqua, pret.o Ityquy - Aparte = Hicha, id est, a un lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2011) - Ms. 2924. fol. 9v

    Apartarse á un lado = hychquy izasqua. l. hychquy isuhusqua. Preto isuhuque. l. hichquy Zequysqua. Preto. Zequy. l. hichquy azijsqua. Preto ityquy - Aparte = Hicha, id est, aun lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2011) - Ms. 2924. fol. 9v

    Quitate de ai. Ichyque suhucu. l. ichyqua quyu. l. ichyca azo. Quitate de el sol; ˰suan ichique azo. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 80v

    Apartarse à un lado = hychquy izasqua. l. hichquy isuhusqua. pret.o isuhuque. l. hichquy Zequysqua. Pret.o Zequy. l. hichquy atysqua, pret.o Ityquy. - Aparte = Hicha, id est, á un lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 6r

    Apartarse, esto es, desistir de el negocio; salirse a fuera. ichyque isuhusqua. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 16v

    Ver también "A un lado": cuhuta, hichy, quyhy

    Ver también "Apartarse": hichy, quysqua, quysqua(2), suhusqua, tasqua

    1. Hacia atrás.

    Andar haçi[a] atrás. Zitoinynsuca [o] itoinynsuca [o] ichycinysuca [o] zitoinasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 15r

    Ver también "Hacia atrás": hichy, yto

    2. Por otro lado, por un lado diferente

    Desuiarse. Ichc isuhusqua [o] ichc izasqua [o] iche bzasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 57v