De Muysc cubun - Lengua Muisca

hichy#I adv. Aparte, en otro lugar  || hichy#L_I ~c, ~quy, ~ca loc. adv. A un lado, por un lado (distinto o diferente del usual o conocido)

Diccionario muysca - español. © Diego F. Gómez (2008 - 2024).

hichy, hich, hicha(4), hych, ich, ichy

Fon. Gonz.*/hiʂɨ/ Cons. */hitʲɨ/
    {{{GRUPO}}}
    I. adv. Aparte, en otro lugar 

    Aparte = Hicha, id est, á un lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 6r

    uwa central: aquira - 'ajquira' 1. Aparte (Headland )

    Comentarios: Este lexema podría tratarse del mismo "yechica" o por lo menos podría tener la misma etimología.


    ~c, ~quy, ~ca.
    L.I. loc. adv. A un lado, por un lado ( distinto o diferente del usual o conocido. )

    Apartarse a un lado uno. Ichyc isuhusqua [o] zequysqua [o] izasqua.
    Apartar a un lado a otra cossa. I ichyc bquysqua. Pret[érit]o, bquyquy, yten ichyc bzasqua.
    Apartarse a un lado muchos. Ichyc chibisqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 17v

    Apartarse a un lado uno. ichyque isuhusqua. l. ichyque zequysqua. l. ichyquy yzasqua.
    Apartarse a un lado muchos. ichyque chibisqua.
    Apartar a un lado otra cosa. ichyque bquysqua. Pret.o bquyquy. l. ichyque bzasqua. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 16v

    Apartarse ā un lado = hychquy izasqua. l. hychquy isuhusqua. Pret.o isuhuque. l. hichquy Zequysqua. Pret.o Zequy. l. hichquy azijsqua, pret.o Ityquy - Aparte = Hicha, id est, a un lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2011) - Ms. 2924. fol. 9v

    Apartarse á un lado = hychquy izasqua. l. hychquy isuhusqua. Preto isuhuque. l. hichquy Zequysqua. Preto. Zequy. l. hichquy azijsqua. Preto ityquy - Aparte = Hicha, id est, aun lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2011) - Ms. 2924. fol. 9v

    Quitate de ai. Ichyque suhucu. l. ichyqua quyu. l. ichyca azo. Quitate de el sol; ˰suan ichique azo. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 80v

    Apartarse à un lado = hychquy izasqua. l. hichquy isuhusqua. pret.o isuhuque. l. hichquy Zequysqua. Pret.o Zequy. l. hichquy atysqua, pret.o Ityquy. - Aparte = Hicha, id est, á un lado. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2923. fol. 6r

    Apartarse, esto es, desistir de el negocio; salirse a fuera. ichyque isuhusqua. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 16v

    Ver también "A un lado": cuhuta, hichy, quyhy

    Ver también "Apartarse": hichy, quysqua, quysqua(2), suhusqua, tasqua

    1. Hacia atrás.

    Andar haçi[a] atrás. Zitoinynsuca [o] itoinynsuca [o] ichycinysuca [o] zitoinasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 15r

    Ver también "Hacia atrás": hichy, yto


    2. Por un lado diferente

    Desuiarse. Iche isuhusqua [o] iche izasqua [o] iche bzasqua. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 57v