De Muysc cubun - Lengua Muisca

Línea 7: Línea 7:
 
|texto =
 
|texto =
  
Ablandarse la tierra. [[a-|A]][[tahuansuka|tahuansuca]].
+
Ablandarse la tierra. '''Atahuansuca'''.
 
 
Ablandar el coraçón. [[a-|A]][[pkyky|pquyquy]] [[b-|b]][[chuesuka|chuesuca]] [o] [[a-|a]][[pkyky|pquyquy]] [[cho]][[a-|a]][[b-|b]][[gaskua|gasqua]].
+
Ablandar el coraçón. '''Apquyquy bchuesuca''' [o] '''apquyquy choabgasqua'''.
  
Ablandarce el coraçón. [[z-|Ze]][[pkyky|pquyquy]] [[z-|z]][[achuensuka|achuensuca]] [o] [[z-|ze]][[pkyky|pquyquy]] [[cho]][[-k|c]] [[a-|a]][[gaskua|gasqua]].
+
Ablandarce el coraçón. '''Zepquyquy zachuensuca''' [o] '''zepquyquy choc agasqua'''.
  
Abogar. [[Asan]][[z-|ze]][[kubunsuka|cubunsuca]].
+
Abogar.'''Asanzecubunsuca'''.
  
Abogada nuestra. [[chi-|Chi]][[san]] [[kubun|cubun]][[-uka|uca]].
+
Abogada nuestra. '''Chisan cubunuca'''.
  
Abollar. Tei [[b-|b]][[taskua|tasqua]].
+
Abollar. '''Tei btasqua'''<ref>Dice aquí: "El vbo. es poner", con otra caligrafía y otro color de tinta.</ref>.
  
Abollarse. Tei [[a-|a]][[maskua|masqua]].
+
Abollarse. '''Tei amasqua'''.
  
A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. Anbzas achahane.
+
A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. '''Anbzas achahane'''.
  
A bocados, esto es dándole un bocado y otro me comí todo el pan. Chabunsuco bgys achahane.
+
A bocados, esto es dándole un bocado y otro me comí todo el pan. '''Chabunsuco<ref>En el ms., la letra final está desligada de esta palabra y es posible que sea una ''o'' o una ''a'', pues está muy borrosa.</ref> bgys achahane'''.
  
Abominable cosa. Anhistyzinga cuhupqua.
+
Abominable cosa. '''Anhistyzinga cuhupqua'''.
  
Abominar. [[mue|Mue]] [[z-|ze]][[mistysuka|mistyzinga]] cuhucaguene.
+
Abominar. '''Mue zemistyzinga cuhucaguene'''.
  
 
Abonar el tiempo. Uide aclarar.
 
Abonar el tiempo. Uide aclarar.
  
Aborreçer. Zuhuca guahaicansuca, aborréscole, hoczua haicansuca, aborréseme a mí.
+
Aborreçer. '''Zuhuca guahaicansuca''', aborréscole, '''hoczua haicansuca''', aborréseme a mí.
  
Aborréscole. Zuhuca guahaicanmague.
+
Aborréscole. '''Zuhuca guahaicanmague'''.
  
Aborrecer. [[z-|Z]][[fuchua]][[-n|n]][[a-|a]][[b-|b]][[kuskua|cucqua]], aborréscole; [[um-|m]][[fuchua]][[-n|n]][[b-|b]][[kuskua|cusqua]], tú me aborreses. Pret[érit]o, [[b-|b]][[kuskua|cu]]; partiçipios, [[cha-|cha]][[b-|b]][[kuskua|cusqua]], [[cha-|cha]][[b-|b]][[kuskua|cuc]], [[cha-|cha]][[b-|b]][[kuskua|cunga]].
+
Aborrecer. '''Zfuchuanabcucqua''', aborréscole; '''mfuchuanbcusqua''', tú me aborreses. Pret[érit]o, '''bcu'''; partiçipios, '''chabcusqua''', '''chabcuc''', '''chabcunga'''.
  
Aborréscole. [[z-|Ze]][[fuchua]][[-n|n]] abcumague.
+
Aborréscole. '''Zefuchuan abcumague'''.
  
Aborrecer. Chahan [[a-|a]][[b-|b]][[koskua|qusqua]], aborréscole.
+
Aborrecer. '''Chahan abqusqua''', aborréscole.
  
 
Aborréscole. Chahan abcuimague o zuhuc abcuimague.
 
Aborréscole. Chahan abcuimague o zuhuc abcuimague.
Línea 45: Línea 45:
 
Abortar, mal parir. Zic [[z-|z]][[amaskua|amasqua]], aic [[z-|z]][[amaskua|amasqua]], aic [[z-|z]][[amaskua|amasqua]].
 
Abortar, mal parir. Zic [[z-|z]][[amaskua|amasqua]], aic [[z-|z]][[amaskua|amasqua]], aic [[z-|z]][[amaskua|amasqua]].
  
 +
|morfo =
  
 +
# [[a-|A]][[tahuansuka|tahuansuca]]
 +
# [[a-|A]][[pkyky|pquyquy]] [[b-|b]][[chuesuka|chuesuca]]
 +
# [[a-|A]][[pkyky|pquyquy]] [[cho]][[a-|a]][[b-|b]][[gaskua|gasqua]]
 +
# [[z-|Ze]][[pkyky|pquyquy]] [[-z|z]][[a-|a]][[chuensuka|chuensuca]] - [[z-|ze]][[pkyky|pquyquy]] [[cho]][[-k|c]] [[a-|a]][[gaskua|gasqua]]
 +
# [[a-|A]]'''san'''[[z-|ze]][[kubunsuka|cubunsuca]]
 +
# [[chi-|Chi]]'''san''' [[kubun|cubun]][[-uka|uca]]
 +
# Tei [[b-|b]][[taskua|tasqua]]
 +
# Tei [[a-|a]][[maskua|masqua]]
 +
# Anbzas achahane
 +
# Chabunsuco bgys achahane
 +
# Anhistyzinga cuhupqua
 +
# [[mue|Mue]] [[z-|ze]][[mistysuka|mistyzinga]] cuhucaguene
 +
# [[z-|Zu]][[huk|huc]][[a-|a]] guahaicansuca - hoczua haicansuca
 +
# [[z-|Zu]][[huk|huc]][[a-|a]] guahaicanmague
 +
# [[z-|Z]][[fuchua]][[-n|n]][[a-|a]][[b-|b]][[kuskua|cucqua]] - [[um-|m]][[fuchua]][[-n|n]][[b-|b]][[kuskua|cusqua]] - [[b-|b]][[kuskua|cu]] - [[cha-|cha]][[b-|b]][[kuskua|cusqua]], [[cha-|cha]][[b-|b]][[kuskua|cuc]], [[cha-|cha]][[b-|b]][[kuskua|cunga]]
 +
# [[z-|Ze]][[fuchua]][[-n|n]] abcumague
 +
# Chahân [[a-|a]][[b-|b]][[koskua|qusqua]]
 +
#
 
}}
 
}}

Revisión del 15:15 3 abr 2010

Lematización[1]
Ablandarse la tierra. Atahuansuca.

Ablandar el coraçón. Apquyquy bchuesuca [o] apquyquy choabgasqua.

Ablandarce el coraçón. Zepquyquy zachuensuca [o] zepquyquy choc agasqua.

Abogar.Asanzecubunsuca.

Abogada nuestra. Chisan cubunuca.

Abollar. Tei btasqua[2] .

Abollarse. Tei amasqua.

A bocados. No ai bocablo particular, pero deçir a bocados, esto es bocado, a bocado me lo comí todo. Anbzas achahane.

A bocados, esto es dándole un bocado y otro me comí todo el pan. Chabunsuco[3] bgys achahane.

Abominable cosa. Anhistyzinga cuhupqua.

Abominar. Mue zemistyzinga cuhucaguene.

Abonar el tiempo. Uide aclarar.

Aborreçer. Zuhuca guahaicansuca, aborréscole, hoczua haicansuca, aborréseme a mí.

Aborréscole. Zuhuca guahaicanmague.

Aborrecer. Zfuchuanabcucqua, aborréscole; mfuchuanbcusqua, tú me aborreses. Pret[érit]o, bcu; partiçipios, chabcusqua, chabcuc, chabcunga.

Aborréscole. Zefuchuan abcumague.

Aborrecer. Chahan abqusqua, aborréscole.

Aborréscole. Chahan abcuimague o zuhuc abcuimague.

Abortar, mal parir. Zic zamasqua, aic zamasqua, aic zamasqua.

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Dice aquí: "El vbo. es poner", con otra caligrafía y otro color de tinta.
  3. En el ms., la letra final está desligada de esta palabra y es posible que sea una o o una a, pues está muy borrosa.
  4. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.