De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m (Plantilla de añadidos)
 
(No se muestran 18 ediciones intermedias del mismo usuario)
Línea 3: Línea 3:
 
|anterior = fol II r
 
|anterior = fol II r
 
|siguiente = fol III r
 
|siguiente = fol III r
|foto = Soneto002.jpg
+
|foto = Gramatica Lugo II v.jpg
 
|morfo =  
 
|morfo =  
  
 
<center><h3>SONETO.<ref>Este análisis morfológico se basa en el realizado por Nicholas Ostler pero discrepa en la interpretación de algunos lexemas. Para mayor información ver '''Nicholas Ostler'''. "Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca."</ref></h3></center>
 
<center><h3>SONETO.<ref>Este análisis morfológico se basa en el realizado por Nicholas Ostler pero discrepa en la interpretación de algunos lexemas. Para mayor información ver '''Nicholas Ostler'''. "Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca."</ref></h3></center>
  
# {{morfo|[[muysca|Mvɣſca]] [[micâta]] [[cubun]] [[cho|cħo]][[-c|qɣ]] [[ucansuca|vcaſûca]]|
+
 
Personas varias que saben bien la lengua}}
+
 
# {{morfo|[[ia|Hi<sup>a</sup>]][[haco|aqû]][[m-|n]][[han|hân]] [[chi-|cħi]][[chychasuca|cħiranɣnga]], [[huc|hoc]][[a-|â]][[b-|b]][[gasqua|ga]][[nân]]|
+
 
Si la enseña/enseñan, ahora cómo es que ....... }}
+
<!-- OJO: Revisar bien. Mezcla análisis antiguo con reciente -->
# {{morfo|'''Libros''', [[cubun]] [[yn|ɣn]] [[ucansuca|ucanɣnga]], [[a-|a]][[b-|b]] [[chihisqua|chihiquɣ]][[nân]],|
+
 
Si aquel la escribió, conocerá la lengua???
+
# [[muysca|Mvɣſca]] [[micâta]] [[cubun]] [[cħo]][[-|qɣ]] [[ucansuca|vca]][[-sûca|ſûca]]'''
}}
+
# [[hiaqû|Hiaqû]] [[m-|n]][[han|hân]] {{cam1|[[cħi-|cħi]][[cħuasuca|cħira]][[-nɣnga|nɣnga]]|cħicħuanɣnga}}, [[huc|hoc]] [[a-|â]][[-b|b]][[gasqua|ga]][[nân]]
# {{morfo|[[a-|A]][[pquyquy|puɣqɣ]] [[-chie|chiê]] [[-z|ʒh]][[a-|a]][[guene|guenɣ]] [[yquy|yqɣ]] [[a-|a]][[n-|n]][[gusqua|guſûca]]|
+
# [[libro|Libro]][[-s|s]], [[cubun]] [[ɣn]] [[ucansuca|uca]][[-n(2)|n]] [[ɣnga]], [[a-|a]][[-b|b]] [[chihisqua|chihiquɣ]][[nân]],
Creen que tiene entendimiento.}}
+
# [[a-|A]][[puyquychie|puɣqɣ chiê]] [[ʒhɣ]] [[a-|a]][[guenɣ]] [[ɣqɣ]] [[a-|a]][[-n-|n]][[usqua(2)|gu]][[-sûca|ſûca]]<ref>
<br>
+
:1. La persona que sabe bien una lengua distinta. / Una persona distinta que sabe bien la lengua.
[[nga(2)|ɣngâ]] [[xis|xis]] [[chi-|chi]][[kubun|cubun]] [[yk|ɣqɣ]] [[m-|vm]][[zansuca|ʒhansûca]]<br>
+
:2. Si la enseña, cómo la aprenderemos?
[[m-|Vm]][[puyky|puɣqɣ]] [[chie(2)|chie]][[-z|ʒhɣ]] [[hyska|hɣſquî]] [[nza|ɣnʒha]][[-sasan|ſasân]]<br>
+
:3. Si escribe por libro y el que conoce allí la lengua / Si la escribe y conoce la lengua de los libros
[[muyia|Muɣya]][[-s|s]] [[a-|a]][[gaskua|gaʒhînga]], [[nga(2)|ɣnga]] [[ys|yſ]][[kihicha|qhicħa]][[-n|n]]<br>
+
:4. Tiene su entendimiento
[[za|ʒga]][[-k|qy]] [[sua|ſuâ]][[-sa|ſâ]] [[ma-|ma]][[bie|biê]] [[yk|yqɣ]] [[m-|vm]][[sunsuka|ſunſûcà]].<br>
+
</ref><br><br>
<br>
+
 
'''Arte''' [[ɣ]][[n]][[chi-|chi]][[chichuasuka|cħicħua nɣnga]] [[ie|yê]] [[m-|vm]][[kyskua|qy]]<br>
+
 
[[-nan|nân]],<br>
+
# '''[[ɣngâ]] [[xis]] [[chi-|chi]][[cubun]] [[ɣqɣ]] [[umʒhansûca|vmʒha]][[-n(2)|n]][[-sûca|sûca]]'''
[[ipkua(2)|Ipqua]] [[bhoza|bhoʒa]] [[-n|n]][[ua|oa]][[-be|bê]] [[m-|vm]][[chie(2)|chiê]] [[chi-|chi]][[b-|b]][[kyskua|qɣngâ]]<br>
+
# '''[[m-|Vm]][[pquyquy|puɣqɣ]] [[chie(2)|chie]][[-z|ʒhɣ]] [[hysca|hɣſquî]] [[ɣn]] [[ʒhasqua|ʒha]][[-sasân|ſasân]]'''
[[kon|Con]] [[muyska|Muɣſca]] [[atabe|atabê]] [[m-|vm]][[kyskua|qɣ]] [[ie|yê]] [[a-|a]][[miskua|miʒhin]]-<br>
+
# '''[[muɣya|Muɣya]][[-s(3)|s]] [[a-|a]][[gasqua|ga]][[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]], [[ɣnga]] [[ys|yſ]] [[quihicha(2)|qhicħa]][[-n|n]]'''
[[miskua|ga]].<br>
+
# '''{{cam1|[[ʒha|ʒga]][[-|]]|ʒhaqɣ}} [[sua|ſuâ]][[-sa|ſâ]] [[ma-|ma]][[bie|biê]] [[yquy|yqɣ]] [[vm-|vm]]{{an|[[-m|m]]}}[[sunsuca|ſun]][[-sûca|ſûcà]]'''<ref>
<br>
+
:5. Y esto, que a nuestra lengua oscurece
[[nga(2)|ɣnga]] [[xis|xis]] [[qɣca]][[ca|câ]] [[m-|vm]][[gue|guɣ]] [[nohocan|nhocân]];<br>
+
:6. tu entendimiento, que si así allí lo puso,
[[muyska|Muyſcà]] [[m-|vm]][[gue|guɣ]] [[ypkua|ɣpqua]][[-na|nâ]] [[sihic|xhicâ]] ([[a-|a]])[[guskua|gungâ]],<br>
+
:7. no lo aclarará/aclararía, y por eso,
[[m-|Vm]][[hyka|hɣca]] '''Bernardo''' [[ubuk|vqûqɣ]] [[a-|a]][[b-|b]][[hakynsuka|hâqɣn]]-<br>
+
:8. de día y de noche, mucho lo pensaste.
[[hakynsuka|ʒhînga]].
+
</ref><br><br>
 +
 
 +
 
 +
 
 +
# '''[[arte|Arte]] [[ɣn]] [[chi-|chi]][[cħicħuasuca|cħicħua]] [[-nɣnga|nɣnga]] [[yê(2)|yê]] [[um-|vm]]{{an|[[-m|m]]}}[[qɣsquâ|qɣ]][[nan|nân]]'''
 +
# '''[[ipqua(2)|Ipqua]] [[bhoʒha|bhoʒa]] [[nua|noa]][[-bê(2)|bê]] [[vm-|vm]][[chiê(2)|chiê]] [[chi-|chi]][[-b|b]][[qɣsquâ|]][[-ngâ|ngâ]]'''
 +
# [[con|Con]] [[muɣsca|Muɣſca]] [[atabê]] [[vm-|vm]][[-m|{{an|m}}]][[qɣsquâ|qɣ]] [[yê(2)|yê]] [[a-|a]][[misqua|mi]][[-ʒhi|ʒhi]][[-nga|nga]]<ref>
 +
:9. Como ya hiciste el Arte en la que aprenderemos, 
 +
:10. ¿Con qué será que te honrraremos?
 +
:11. *con/el llanto*, alguna persona hiciste, ya no pasará
 +
</ref><br><br>
 +
# '''[[nga(2)|ɣnga]] [[xis]] [[qɣca]][[-ca|câ]] [[vm-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[nhocân]]''';  
 +
# '''[[muɣsca|Muɣſcà]] [[um-|vm]][[bguɣsqua|guɣ]] [[ypqua|ɣpqua]][[-na|nâ]] [[xhi]][[-c|c]][[a-|â]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-ngâ|ngâ]],'''
 +
# '''[[um-|Vm]][[hɣca]] [[Bernardo]] {{cam1|[[ubûqɣ|vqûqɣ]]|ubûqɣ}} [[a-|a]][[bhâqɣnsûca|bhâqɣ]][[-n(3)|n]]'''-<br>'''[[-ʒhî|ʒhî]][[-nga|nga]]'''<ref>
 +
:12. Y aunque mueras en este mundo
 +
:13. La gente, después de tu muerte, dirá de este modo.    <!-- OJO: Ver la otra forma de escribir el verbo morir por Lugo en 122 r. -->
 +
:14. Tu nombre, Bernardo, jamás será olvidado.
 +
</ref>
 +
 
 +
 
  
 
|texto =  
 
|texto =  

Revisión actual del 11:45 18 mar 2024

Descarga e instala la fuente "Lucida Console Muysccubun" para visualizar corretamente el contenido de la Gramática de Lugo

SONETO.[1]

Mvɣſca micâta cubun cħoqɣ vca-
ſûca,
Hiaqûnhân cħicħiranɣnga, hocâbga-
  nân,
Libros, cubun ɣn vcanɣnga, ab chihi-
  qɣnân,
Apuɣqɣ chiê ʒhaguenɣ ɣqɣ anguſûca

  ɣngâ xis chicubun ɣqɣ vmʒhansûca
Vmpuɣqɣ chieʒhɣ hɣſquî ɣnʒhaſasân
Muɣyas agaʒhînga, ɣnga ɣſqhicħan
ʒgaqɣ ſuâſâ mabiê ɣqɣ vmſunſûcà.

  Arte ɣnchicħicħua nɣnga yê vmqɣ
  nân,
Ipqua bhoʒa noabê vmchiê chibqɣngâ
Con Muɣſca atabè vmqɣ yê amiʒhin-
  ga.

  ɣnga xis qɣcacâ vmguɣ nhocân;
Muɣſcà vmguɣ ɣpquanâ xhicâ gungâ,
Vmhɣca Bernardo vqûqɣ abhâqɣn-

  ʒhînga.
Lematización[2]

SONETO.[1]

Mvɣſca micâta cubun cħoqɣ vca-
ſûca,
Hiaqûnhân cħicħiranɣnga, hocâbga-
  nân,
Libros, cubun ɣn vcanɣnga, ab chihi-
  qɣnân,
Apuɣqɣ chiê ʒhaguenɣ ɣqɣ anguſûca

  ɣngâ xis chicubun ɣqɣ vmʒhansûca
Vmpuɣqɣ chieʒhɣ hɣſquî ɣnʒhaſasân
Muɣyas agaʒhînga, ɣnga ɣſqhicħan
ʒgaqɣ ſuâſâ mabiê ɣqɣ vmſunſûcà.

  Arte ɣnchicħicħua nɣnga yê vmqɣ
  nân,
Ipqua bhoʒa noabê vmchiê chibqɣngâ
Con Muɣſca atabè vmqɣ yê amiʒhin-
  ga.

  ɣnga xis qɣcacâ vmguɣ nhocân;
Muɣſcà vmguɣ ɣpquanâ xhicâ gungâ,
Vmhɣca Bernardo vqûqɣ abhâqɣn-

  ʒhînga.
Fotografía[3]
Gramatica Lugo II v.jpg


Referencias

  1. Nicholas Ostler analiza este y el siguiente soneto en un artículo titulado Fray Bernardo de Lugo: Two Sonnets in Muisca. En él, Ostler evidencia la existencia de erratas y las corrige según su interpretación, adicionalmente realiza un análisis morfológico de los dos sonetos y traduce su contenido al inglés.
  2. Lematización morfológica realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez et Al. Transcripción Gramática de Lugo.
  3. Fotografía tomada de Fray Bernardo de Lugo. Gramatica en la Lengva General del Nvevo Reyno, llamada Mosca. Volumen de la Biblioteca Luis Ángel Arango, volumen del Instituto Caro y Cuervo (Gramática de Pasca), volumen de la Biblioteca Pública de Nueva York y facsímil del volumen de la Universidad del Rosario. Bogotá Colombia. 2004. Digitalizado por Jorge Yopasá Cárdenas.