m |
m (Clasificar |cit: mover {{come}}, {{sema}} y cognados a |come=, |sema*=, |cog=) |
||
| (No se muestran 28 ediciones intermedias del mismo usuario) | |||
| Línea 2: | Línea 2: | ||
|IPA_GONZALEZ = tʂone | |IPA_GONZALEZ = tʂone | ||
|IPA_CONSTENLA = | |IPA_CONSTENLA = | ||
| − | | | + | |PROTO = |
| + | 1. iˈto- → ˈtʲo- | ||
| + | 2. ʃe-no → ʃʲo-ne | ||
| + | |FON = ˈtʲo- | ||
| + | |FONE = ˈtɕo- | ||
| + | |GRUPO = | ||
| + | |||
| + | [[c1::0:i]] | ||
| + | [[c1::tʲ:t]] | ||
| + | [[c1::o:i]] | ||
| + | |||
|MORFOLOGIA = | |MORFOLOGIA = | ||
}} | }} | ||
| − | {{I| v. est. s. | | + | {{I| v. est. s. | Estar |
| + | |def = alguien o algo en una condición, situación o naturaleza determinada | ||
| + | |||
| + | |con = | ||
| + | |||
{{verbo | {{verbo | ||
|par-imp=zona | |par-imp=zona | ||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | + | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | {{muisquismo|chone}} <!-- mal jinchone la plaga = mal fin tenga la plaga --> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sub= | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | | ||
| + | | Estar (requiere de adverbio). | ||
| + | | sema = Morar | ||
| + | | sema1 = Estar en lugar | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Acostado, estar assí. ''Saca fihist izone'' [o] ''fihizqua, fihist izone''.|5r}} | {{voc_158|Acostado, estar assí. ''Saca fihist izone'' [o] ''fihizqua, fihist izone''.|5r}} | ||
{{voc_158|Ahorcado estar. ''Guan izone''.|9v}} | {{voc_158|Ahorcado estar. ''Guan izone''.|9v}} | ||
{{voc_158|Desnudo estar. ''Chuhisc izone''.|56r}} | {{voc_158|Desnudo estar. ''Chuhisc izone''.|56r}} | ||
{{voc_158|Encorbado estar. ''Iosc izone'' [o] ''umc'' izone.|71v}} | {{voc_158|Encorbado estar. ''Iosc izone'' [o] ''umc'' izone.|71v}} | ||
| − | |||
{{voc_158|Al prinçipio está. ''Quyhyna azone''.|12v}} | {{voc_158|Al prinçipio está. ''Quyhyna azone''.|12v}} | ||
{{voc_158|Tras de mí está. ''Zegahan azone''.|121r}} | {{voc_158|Tras de mí está. ''Zegahan azone''.|121r}} | ||
| Línea 23: | Línea 65: | ||
{{voc_158|Debajo de mí está. Zuc azone [o] zus azone.|51v}} | {{voc_158|Debajo de mí está. Zuc azone [o] zus azone.|51v}} | ||
{{voc_158|Estar uno. ''Isucun'' [o] ''izone''.|75r}} | {{voc_158|Estar uno. ''Isucun'' [o] ''izone''.|75r}} | ||
| − | + | }} | |
| − | + | {{subacep | |
| − | {{ | + | | hichan i~ |
| − | + | | Estar sentado/a (lit. estar en el piso). | |
| − | + | | sema = Sentarse | |
| + | | citas = | ||
| + | {{voc_2922|Asentado estar. ''hischan izone''. l. ''hischan isucune''.|19v}} | ||
| + | }} | ||
| + | {{subacep | ||
| + | | quypquas i~ | ||
| + | | Estar parado, estar de pie. | ||
| + | | sema = Estar parado | ||
| + | | citas = | ||
| + | {{voc_158|Parado eſtar <nowiki>=</nowiki> ''quypquas zpquansuca'', L, ''quypquas izone'' L, ''isucune'' <nowiki>=</nowiki> |93v}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | choc i~ | ||
| + | | Estar bien (tener buena salud). | ||
| + | | citas = | ||
| + | {{voc_158|ʃalud tener <nowiki>=</nowiki> ''choc izone'' <nowiki>=</nowiki>|112v}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | | ||
| + | | Permanecer, quedarse, mantenerse (mantenerse sin cambio durante un periodo de tiempo). | ||
| + | | citas = | ||
| + | {{cat_158|''Amhyzcun zona muysca atebie ma maysucanan aobac uminzhinga hycazaque <u>umzonynga</u>'', La quín//ta sufrir Con pasiençia Las ynjuriaʃ del proximo |134v}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |come= | ||
| + | |||
| + | Podría analizarse como formador de locuciones adjetivas. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |cog= | ||
| + | |||
| + | {{tuf|ítinro|1. vivir. 2. Sentarse.|Headland}} | ||
| + | {{tuf|chero|1. tener; haber.|Headland}} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{II|v. est. s.| Tener, asir.|cit= | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | {{voc_158|Tener en los brazos <nowiki>=</nowiki> ''zehues azone'' <nowiki>=</nowiki><br>Tener en las manos <nowiki>=</nowiki> ''zytan azone'' <nowiki>=</nowiki>|116v}} | |
| − | {{ | + | |
| − | {{ | + | |
| − | {{ | + | |
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Tener | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I|loc. v.| |mûaz chôa m~ | ||
| + | |def = lit. Y tú, ¿bien estás? | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | {{voc_2922|Besamanos, saludandose. ''choà''. y responde ''chogue''.<br> | ||
| + | resalutacion. ''mua,z, choa um<u>zone</u>''. Quando las embia a otra parte. ''Haspqua sihipquaco''.|22r}} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sema=Saludo}} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Estar vivo, existir |ac a~ | ||
| + | |def = lit. hacia allá está | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| − | |||
{{mod_158|...mi padre ya es muerto, mi madre <u>aún bibe</u>, ''zepaban ia angy, zuaian <u>ac azone</u>''.|2r}} | {{mod_158|...mi padre ya es muerto, mi madre <u>aún bibe</u>, ''zepaban ia angy, zuaian <u>ac azone</u>''.|2r}} | ||
| − | {{ | + | |
| + | |||
| + | |||
| + | |sema=Vivir}} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Tener algo en el cuerpo. | ys/yn i~|cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Encordio tener. ''Chuhuza chahas azone'' [o] ''chuhuza chahan asucune'', ''izicas azone''.|71v}} | {{voc_158|Encordio tener. ''Chuhuza chahas azone'' [o] ''chuhuza chahan asucune'', ''izicas azone''.|71v}} | ||
| − | |||
| − | {{ | + | |
| + | |||
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Tener en el cuerpo | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Haber algo, haber un poco. |ingue yn a~|cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
{{voc_158|Algo más ai, ablando de cosas q[ue] se pesan, ci tienen// tanto o no tienen tanto. ''Ingue yn azone'' [o] ''ingue yn asucune''.|11r}} | {{voc_158|Algo más ai, ablando de cosas q[ue] se pesan, ci tienen// tanto o no tienen tanto. ''Ingue yn azone'' [o] ''ingue yn asucune''.|11r}} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ||
| + | |sema= | ||
| + | |||
| + | Haber algo | ||
| + | |||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | {{L_I| loc. v. | Todo | a~n uca | ||
| + | |def = Indica unidad | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |cit= | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | {{voc_158|Todo. ''Azon uca, asucun uca, apquan uca''.|75r}} | ||
| + | {{voc_158|Entero, todo entero. ''Histuc azon uca''.|73v}} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |sub= | ||
| + | |||
| + | {{subacep | ||
| + | | | ||
| + | | Cada uno. | ||
| + | | citas = | ||
{{voc_158|Todos lleuaron cada uno tres pesos. ''Azonuca tres p[eso]s fuyze amny''.|119v}} | {{voc_158|Todos lleuaron cada uno tres pesos. ''Azonuca tres p[eso]s fuyze amny''.|119v}} | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | |sema=Todo}} | ||
Revisión actual - 10:01 17 sep 2025
zone#I v. est. s. Estar (alguien o algo en una condición, situación o naturaleza determinada) || zone#II v. est. s. Tener, asir. || zone#III || zone#IV || zone#V || zone#L I a~n uca, mûaz chôa m~, ac a~, ys/yn i~, ingue yn a~ loc. v. Estar vivo, existir, Tener algo en el cuerpo., Haber algo, haber un poco., Todo (lit. Y tú, ¿bien estás?, lit. hacia allá está, Indica unidad)
zone, tzone, ʒhone, ʒhône
- Estar (requiere de adverbio).
Acostado, estar assí. Saca fihist izone [o] fihizqua, fihist izone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 5r
Ahorcado estar. Guan izone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 9v
Desnudo estar. Chuhisc izone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 56r
Encorbado estar. Iosc izone [o] umc izone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 71v
Al prinçipio está. Quyhyna azone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 12v
Tras de mí está. Zegahan azone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 121r
Tener a cueſtas = zegahan azone = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 116v
Debajo de mí está. Zuc azone [o] zus azone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 51v
Estar uno. Isucun [o] izone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 75r
Ver también " Morar ": quypqua, quypquagosqua, sucune, sucunsuca, zone, zonsuca
Ver también " Estar en lugar ": pquane, pquycansuca, sucune, sucunsuca, zone, zonsuca
- Estar sentado/a (lit. estar en el piso).
Asentado estar. hischan izone. l. hischan isucune. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 19v
Ver también " Sentarse ": bisqua, gyisuca, tysqua, zasqua, zone
- Estar parado, estar de pie.
Parado eſtar = quypquas zpquansuca, L, quypquas izone L, isucune = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 93v
Ver también " Estar parado ": zone
- Estar bien (tener buena salud).
ʃalud tener = choc izone = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 112v
- Permanecer, quedarse, mantenerse (mantenerse sin cambio durante un periodo de tiempo).
Amhyzcun zona muysca atebie ma maysucanan aobac uminzhinga hycazaque umzonynga, La quín//ta sufrir Con pasiençia Las ynjuriaʃ del proximo [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Con. fol. 134v
- Cada uno.
Todos lleuaron cada uno tres pesos. Azonuca tres p[eso]s fuyze amny. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 119v
Comentarios: Podría analizarse como formador de locuciones adjetivas.
Ver muisquismo chone.
Ver también " Tener ":
Tener en los brazos = zehues azone =
Tener en las manos = zytan azone = [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 116v
L.I. loc. v. ( lit. Y tú, ¿bien estás?. )
Ver también " Saludo ": guaza, haspqua, sipqua(2), sucune
Besamanos, saludandose. choà. y responde chogue.
resalutacion. mua,z, choa umzone. Quando las embia a otra parte. Haspqua sihipquaco. [sic] (Giraldo & Gómez, 2012) - Ms. 2922. Voc. fol. 22r
L.I. loc. v. Estar vivo, existir ( lit. hacia allá está. )
Ver también " Vivir ": bizine, huyhyzensuca
...mi padre ya es muerto, mi madre aún bibe, zepaban ia angy, zuaian ac azone. [sic] (González, 1987) - Ms. 158. Mod. fol. 2r
L.I. loc. v. Tener algo en el cuerpo.
Ver también " Tener en el cuerpo ": -quyn
Encordio tener. Chuhuza chahas azone [o] chuhuza chahan asucune, izicas azone. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 71v
L.I. loc. v. Haber algo, haber un poco.
Ver también " Haber algo ": sucune
Algo más ai, ablando de cosas q[ue] se pesan, ci tienen// tanto o no tienen tanto. Ingue yn azone [o] ingue yn asucune. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 11r
L.I. loc. v. Todo ( Indica unidad. )
Ver también " Todo ": fuyza, uca(2)
Todo. Azon uca, asucun uca, apquan uca. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 75r
Entero, todo entero. Histuc azon uca. [sic] (Gómez & Torres, 2013) - Ms. 158. Voc. fol. 73v
