De Muysc cubun - Lengua Muisca

m (Plantilla de añadidos)
m
 
Línea 7: Línea 7:
  
 
vna, '''[[-n-|n]]''' al fin deſtos pronombres diçiendo âʃsi,<br>  
 
vna, '''[[-n-|n]]''' al fin deſtos pronombres diçiendo âʃsi,<br>  
'''[[cha(4)|ch{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]], [[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]], [[chia|chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]], [[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]]''', y para la tersera persona<br>  
+
'''[[cha(4)|cha]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]], [[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]], [[chia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]], [[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]]''', y para la tersera persona<br>  
 
ʃe pone eſta particula, '''[[a-|a]][[-n-|n]]''', aunque en laʃ terseras per{{an1|-}}<br>  
 
ʃe pone eſta particula, '''[[a-|a]][[-n-|n]]''', aunque en laʃ terseras per{{an1|-}}<br>  
 
sonas de los partiçìpíos se deja la '''[[a-|a]]''' y se pronunçia sola{{an1|-}}<br>  
 
sonas de los partiçìpíos se deja la '''[[a-|a]]''' y se pronunçia sola{{an1|-}}<br>  
Línea 13: Línea 13:
 
<center><h3>Paʃsiua de la primera Conjugaçion.</h3></center>  
 
<center><h3>Paʃsiua de la primera Conjugaçion.</h3></center>  
 
<center><h4>Preʃente y preterito ymperfecto.</h4></center>  
 
<center><h4>Preʃente y preterito ymperfecto.</h4></center>  
'''[[cha(4)|ch{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' hazenme o hazianme. '''[[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''[[cha(4)|cha]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' hazenme o hazianme. '''[[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup><br>  
'''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]'''. &.<sup>a</sup><br>  
+
'''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]'''. &.<sup>a</sup><br>  
 
'''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup><br>  
 
'''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''' &.<sup>a</sup><br>  
 
<center><h4>Plusquanperfe{{t_l|c}}to.</h4></center>  
 
<center><h4>Plusquanperfe{{t_l|c}}to.</h4></center>  
'''{{cam1|[[cha(4)|ch{{an|a}}]][[a-|u]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]|chanquy}}'''. hicieronme o abíanme hecho. &#61; '''[[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''{{cam1|[[cha(4)|chu]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]]|chanquy}}'''. hicieronme o abíanme hecho. &#61; '''[[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup><br>  
'''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chi]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]]''' &.<sup>a</sup><br>  
 
<center><h4>Futuro.</h4></center>  
 
<center><h4>Futuro.</h4></center>  
'''[[cha(4)|ch{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''. Yo sere hecho. '''[[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''[[cha(4)|cha]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]'''. Yo sere hecho. '''[[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup><br>  
'''[[chia|chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''[[chia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup> '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-nga|nga]]''' &.<sup>a</sup><br>  
 
<center><h4>Ymperativo primero Segundo no tiene.</h4></center>  
 
<center><h4>Ymperativo primero Segundo no tiene.</h4></center>  
'''[[cha(4)|ch{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]'''. eſtenme haçiendo &#61; '''[[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[-n-|n]][[quysqua|qu'''{{an1|-}}<br>  
+
'''[[cha(4)|cha]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]'''. eſtenme haçiendo &#61; '''[[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[-n-|n]][[quysqua|qu'''{{an1|-}}<br>  
'''y]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup>  '''[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''y]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup>  '''[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-sca|sca]]''' &.<sup>a</sup><br>  
 
<center><h4>Otro ymperatibo.</h4></center>  
 
<center><h4>Otro ymperatibo.</h4></center>  
'''[[cha(4)|Ch{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]'''. haganme, '''[[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]]'''{{an1|-}}<br>  
+
'''[[cha(4)|Cha]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]'''. haganme, '''[[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[chia|Chia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]]'''{{an1|-}}<br>  
'''[[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup><br>  
+
'''[[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup> '''[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ia|ia]]''' &.<sup>a</sup><br>  
 
<center><h4>Supino primero.</h4></center>  
 
<center><h4>Supino primero.</h4></center>  
'''[[cha(4)|Ch{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]'''. a hazerme o para ser hecho yo &.<sup>a</sup> '''[[ma|m{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]]'''{{an1|-}}<br>  
+
'''[[cha(4)|Cha]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]'''. a hazerme o para ser hecho yo &.<sup>a</sup> '''[[ma]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]]'''{{an1|-}}<br>  
 
'''[[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' a hazerte o para ser hecho tu. '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' a ha{{an1|-}}<br>  
 
'''[[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' a hazerte o para ser hecho tu. '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''' a ha{{an1|-}}<br>  
ser o para ser hecho aquel. '''[[chia|Chi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]'''. A hazer o<br>  
+
ser o para ser hecho aquel. '''[[chia|Chia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]'''. A hazer o<br>  
para ʃer hechos nosotros, '''[[mia|mi{{an|a}}]][[a-|a]][[-n|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''', a hazer o pa{{an1|-}}<br>  
+
para ʃer hechos nosotros, '''[[mia]]{{an|[[a-|a]]}}[[-n|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''', a hazer o pa{{an1|-}}<br>  
 
ra ser hechos vosotros, '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''',  hazer o para {{in|&.<sup>a</sup>}}<br>  
 
ra ser hechos vosotros, '''[[a-|a]][[-n-|n]][[quysqua|quy]][[-ioa|ioa]]''',  hazer o para {{in|&.<sup>a</sup>}}<br>  
 
{{der|2.<sup>o</sup> ʃupino}}  
 
{{der|2.<sup>o</sup> ʃupino}}  

Revisión actual del 14:35 27 abr 2024

Lematización[1]
vna, n al fin deſtos pronombres diçiendo âʃsi,

cha[a]n, ma[a]n, chia[a]n, mia[a]n, y para la tersera persona
ʃe pone eſta particula, an, aunque en laʃ terseras per[-]
sonas de los partiçìpíos se deja la a y se pronunçia sola[-]
mente la n. Todo lo qual se bera en la forma çíguiente.

Paʃsiua de la primera Conjugaçion.

Preʃente y preterito ymperfecto.

cha[a]nquysqua hazenme o hazianme. ma[a]nquysqua &.a
anquysqua &.a Chia[a]nquysqua &.a mia[a]nquysqua. &.a
anquysqua &.a

Plusquanperfecto.

chu[a]nquy[2] . hicieronme o abíanme hecho. = ma[a]nquy &.a
anquy &.a Chi[a]nquy &.a mia[a]nquy &.a anquy &.a

Futuro.

cha[a]nquynga. Yo sere hecho. ma[a]nquynga &.a anquynga &.a
chia[a]nquynga &.a mia[a]nquynga &.a anquynga &.a

Ymperativo primero Segundo no tiene.

cha[a]nquysca. eſtenme haçiendo = ma[a]nquysca &.a nqu[-]
y
sca
&.a Chia[a]nquysca &.a mia[a]nquysca &.a nquysca &.a

Otro ymperatibo.

Cha[a]nquyia. haganme, ma[a]nquyia &.a nquyia &.a Chia[a]n[-]
quyia &.a mia[a]nquyia &.a nquyia &.a

Supino primero.

Cha[a]nquyioa. a hazerme o para ser hecho yo &.a ma[a]n[-]
quyioa a hazerte o para ser hecho tu. anquyioa a ha[-]
ser o para ser hecho aquel. Chia[a]nquyioa. A hazer o
para ʃer hechos nosotros, mia[a]nquyioa, a hazer o pa[-]
ra ser hechos vosotros, anquyioa, hazer o para ˰&.a

2.o ʃupino
Fotografía[3]
Manuscrito 158 BNC Gramatica - fol 20v.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Creemos que lo correcto debió haber sido chanquy.
  3. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.