De Muysc cubun - Lengua Muisca

m
m
Línea 9: Línea 9:
 
<center><h2>S.</h2></center>
 
<center><h2>S.</h2></center>
 
# Saber = '''[[ze-|Ze]][[-m|m]][[ucansuca|uca]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. Suelen decir, '''[[cha-|ch{{an|a}}]][[ucansuca|oc{{an|a}}]][[-o(4)|o]][[gue]]''', si se_ '''{{cam1|[[m-|m]][[ucansuca|ac]]{{an|[[-o(4)|o]]}}[[-oa|oa]]|mocoa}}''', sabes?
 
# Saber = '''[[ze-|Ze]][[-m|m]][[ucansuca|uca]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]'''. Suelen decir, '''[[cha-|ch{{an|a}}]][[ucansuca|oc{{an|a}}]][[-o(4)|o]][[gue]]''', si se_ '''{{cam1|[[m-|m]][[ucansuca|ac]]{{an|[[-o(4)|o]]}}[[-oa|oa]]|mocoa}}''', sabes?
# Saber el manjar = '''Zequyxcaque chogue'''. / Saber mal = '''Zequyxca ca'''-<br>'''chuenza'''. {{lat|l.}} '''Zequyxca cahai cague'''.<br>
+
# Saber el manjar = '''[[ze-|Ze]][[quyxca]][[-que|que]] [[cho]][[gue]]'''. / Saber mal = '''[[ze-|Ze]][[quyxca]][[-c|c]] [[a-|a]]'''-<br>'''[[chuensuca|chue]][[-n(4)|n]][[-za|za]]'''. {{lat|l.}} '''[[ze-|Ze]][[quyxca]][[-c|c]] [[uahaica|{{an|u}}ahaica]][[gue]]'''.<br>
 
# Sabrosa cosa = '''Amuyentan mague'''. {{lat|l.}} '''Amuysyn mague''', {{lat|l.}} '''hienmague'''<ref>Aunque transcribimos esta palabra tal cual aparece en este manuscrito, creemos que la palabra debió haber sido '''Aienmague'''.</ref>,<br> {{lat|l.}} '''achuen mague'''.<br>
 
# Sabrosa cosa = '''Amuyentan mague'''. {{lat|l.}} '''Amuysyn mague''', {{lat|l.}} '''hienmague'''<ref>Aunque transcribimos esta palabra tal cual aparece en este manuscrito, creemos que la palabra debió haber sido '''Aienmague'''.</ref>,<br> {{lat|l.}} '''achuen mague'''.<br>
 
# Sacar = '''vaquebzasqua'''. {{lat|l.}} '''vaquezemasqua'''. {{lat|l.}} '''vaquebtasqua'''. {{lat|l.}} '''vaque'''<br> '''zemisqua'''. este ultim.<sup>o</sup> es de cosas q.<sup>e</sup> se doblan y desdoblan, como mantas. &c.<br>
 
# Sacar = '''vaquebzasqua'''. {{lat|l.}} '''vaquezemasqua'''. {{lat|l.}} '''vaquebtasqua'''. {{lat|l.}} '''vaque'''<br> '''zemisqua'''. este ultim.<sup>o</sup> es de cosas q.<sup>e</sup> se doblan y desdoblan, como mantas. &c.<br>

Revisión del 13:39 1 oct 2023

38.

S.

Saber = Zemucansuca. Suelen decir, chocogue, si se_ macoa, sabes?

Saber el manjar = Zequyxcaque chogue. / Saber mal = Zequyxca ca-
chuenza. l. Zequyxca cahai cague.

Sabrosa cosa = Amuyentan mague. l. Amuysyn mague, l. hienmague[1] ,
l. achuen mague.

Sacar = vaquebzasqua. l. vaquezemasqua. l. vaquebtasqua. l. vaque
zemisqua. este ultim.o es de cosas q.e se doblan y desdoblan, como mantas. &c.

Sacar niguas = muyza vaquebzasqua. l. muyza Zepquasqua.

Sacudir = Zebtytysuca.

Sal = Nygua. Salar = Nygua ys zebiasqua.

Salir = vaque zansuca.

Salir muchas cosas = vaque agusqua. imp.o vacagu.

Salir el pajaro del huebo = supquague. v.g a aumsuca.

Salir el sol = Suazguan amisqua. l. vaca zasqua.

Saliva = quy hyza.

Salpicar idem quod[2] saltar.

Saltar = guatezansuca. l. guatebchahansuca. neutros

Saltear = isapquagosqua.

Salteamiento = sapquago _ sapquaguesca.

Salvar de peligro = Zehiuhyzysuca.

Salvarse ó escapar de peligro = Zehuihyzynsuca.

Sangrar = Zebquihisqua.

Additio.

Sufrir, refrenarse = Zepuyquy zecahamesuca. l. vmsbtasqua.
l. Zepuyquy abgysqua. l. achichy. l. achichahan bcaquyabgysisyne.

Sajar = ybazebgahazysuca.

Sanar á otro = zebchucosuca.

Sanar = ichuensuca.

Sangre = yba.

Sapo = iba.

Sarna = iza. _ Sarnoso. = izaquyn.

Sarna tener asi = izachaanamnyquy. l. chahacami. Zizansuca,
mizansuca, aizansuca. &c.

Sarna menudita = fuza. l. Juize.

Saya de Yndia = fuchaguan.

Secar = Zemuchuasuca.

Secar al humo = ies. l. ieque zebxiquysuca. imp. xicu, maxicua.

Secarse = Afuchuansuca. l. acâiquansuca.

Secreto guardar = Zequy hycas vacaianzinga.
Lematización[3]
38.

S.

  1. Saber = Zemucansuca. Suelen decir, ch[a]oc[a]ogue, si se_ mac[o]oa[4] , sabes?
  2. Saber el manjar = Zequyxcaque chogue. / Saber mal = Zequyxcac a-
    chuenza. l. Zequyxcac [u]ahaicague.
  3. Sabrosa cosa = Amuyentan mague. l. Amuysyn mague, l. hienmague[5] ,
    l. achuen mague.
  4. Sacar = vaquebzasqua. l. vaquezemasqua. l. vaquebtasqua. l. vaque
    zemisqua. este ultim.o es de cosas q.e se doblan y desdoblan, como mantas. &c.
  5. Sacar niguas = muyza vaquebzasqua. l. muyza Zepquasqua.
  6. Sacudir = Zebtytysuca.
  7. Sal = Nygua. Salar = Nygua ys zebiasqua.
  8. Salir = vaque zansuca.
  9. Salir muchas cosas = vaque agusqua. imp.o vacagu.
  10. Salir el pajaro del huebo = supquague. v.g a aumsuca.
  11. Salir el sol = Suazguan amisqua. l. vaca zasqua.
  12. Saliva = quyhyza.
  13. Salpicar idem quod[6] saltar.
  14. Saltar = guatezansuca. l. guatebchahansuca. neutros
  15. Saltear = isapquagosqua.
  16. Salteamiento = sapquago _ sapquaguesca.
  17. Salvar de peligro = Zehiuhyzysuca.
  18. Salvarse ó escapar de peligro = Zehuihyzynsuca.
  19. Sangrar = Zebquihisqua.

Additio.

  1. Sufrir, refrenarse = Zepuyquy zecahamesuca. l. vmsbtasqua.
    l. Zepuyquy abgysqua. l. achichy. l. achichahan bcaquyabgysisyne.
  2. Sajar = ybazebgahazysuca.
  3. Sanar á otro = zebchucosuca.
  4. Sanar = ichuensuca.
  5. Sangre = yba.
  6. Sapo = iba.
  7. Sarna = iza. _ Sarnoso. = izaquyn.
  8. Sarna tener asi = izachaanamnyquy. l. chahacami. Zizansuca,
    mizansuca, aizansuca. &c.
  9. Sarna menudita = fuza. l. Juize.
  10. Saya de Yndia = fuchaguan.
  11. Secar = Zemuchuasuca.
  12. Secar al humo = ies. l. ieque zebxiquysuca. imp. xicu, maxicua.
  13. Secarse = Afuchuansuca. l. acâiquansuca.
  14. Secreto guardar = Zequy hycas vacaianzinga.


Referencias

  1. Aunque transcribimos esta palabra tal cual aparece en este manuscrito, creemos que la palabra debió haber sido Aienmague.
  2. Traducción del latín: "El mismo que".
  3. Realizada manualmente por Diego F. Gómez.
  4. Creemos que lo correcto debió haber sido mocoa.
  5. Aunque transcribimos esta palabra tal cual aparece en este manuscrito, creemos que la palabra debió haber sido Aienmague.
  6. Traducción del latín: "El mismo que".
  7. Fotografía original en la Real Biblioteca de Palacio.