De Muysc cubun - Lengua Muisca

m (Añadidos en muysca)
 
(No se muestran 29 ediciones intermedias de 4 usuarios)
Línea 3: Línea 3:
 
|anterior = fol 9r
 
|anterior = fol 9r
 
|siguiente = fol 10r
 
|siguiente = fol 10r
|foto = Manuscrito_158_BNC_vocabulario_-_fol_9v.jpg
+
|foto = Manuscrito_158_BNC_Vocabulario_-_fol_9v.jpg
|morfo =
+
|morfo_d =
 +
<br>
 +
# Ahogar a otro deſta manera &#61;  '''[[xie(2)|sie]][[-c|c]] [[-b|b]][[gusqua|gu]][[-squa|squa]]'''.  <br>
 +
# Ahogar a otro apretandole El Cuello Con la mano <br>'''[[a-|a]][[biza]][[-c|c]] [[z-|z]][[-b|b]][[iosqua|ioque]][[-s|s]] [[-b|b]][[gusqua|gu]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# Ahogar a otro atandole la garganta &#61;  '''[[ipquabe|ipquabe]][[-z|z]]'''. <br>'''[[a-|a]][[biza]][[-c|c]] [[-b|b]][[camysuca|camy]][[-s|s]] [[-b|b]][[gusqua|gu]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# Ahogar a otro echandole un lazo al Cuello &#61;  <br>'''[[chihize]][[-z|z]] [[a-|a]][[chyza]][[-s|s]] [[m-|m]][[nysqua(2)|nyquy]][[-s|s]] [[-b|b]][[gusqua|gu]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
 +
# Ahogarçe atraueʃandoʃele algo en la garganta <br>'''[[ipquauie]][[-z|z]] [[z-|z]][[pquohoza]][[-c|c]] [[a-|a]][[nysqua(2)|nyquy]][[-s|s]] [[bgysqua|bgy]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[z-|z]][[pquohoza|pquo'''{{an1|-}}<br>'''hoza]][[-c|c]] [[a-|a]][[zasqua|za]][[-s|s]] [[bgysqua|bgy]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[z-|z]][[pquohoza|pquohoz]] [[quyhyca]][[-c|c]] [[a-|a]]'''{{an1|-}}<br>'''[[nysqua(2)|nyquy]][[-s|s]] [[bgysqua|bgy]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# Ahorcar a uno &#61;  '''[[gua]][[-n|n]] [[-b|b]][[zasqua|za]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# Ahorcado eſtar &#61;  '''[[gua]][[-n|n]] [[i-|i]][[zone]]'''&#61;  <br>
 +
# Ahorcar a muchos &#61;  '''[[gua]][[-n|n]] [[z-|ze]]{{an|[[-p|p]]}}[[pquysqua|pquy]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# Ahorcarʃe &#61;  '''[[chihize]][[-c|c]] [[i-|i]][[zasqua|za]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# {{cam|Ahuientan|Ahuientar}} &#61;  '''[[-b|b]][[iahasysuca|iahasy]][[-suca|suca]]''' &#61; '''''[[sumgui]] [[iahasysuca|iahas]][[-u|u]]'''''<ref>Esta oración tiene diferente caligrafía. Creemos que fue añadida posteriormente.</ref> <br>
 +
# Ahumarʃe &#61;  '''[[a-|a]][[iquensuca|iquen]][[-suca|suca]]''' &#61; <br>
 +
# Ajuntar &#61;  '''[[hata]][[-n|n]] [[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[uba]][[-c|c]] [[-b|b]][[tasqua|ta]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} <br>'''[[uba]][[-c|c]] [[-b|b]][[quysqua|quy]][[-squa|squa]]''', {{lat|L,}} '''[[atupqua]][[-c|c]] [[-b|b]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
 +
# Aíuntarse, &#61;  '''[[hata]][[-n|n]] [[a-|a]][[quynsuca|quy]][[-n(2)|n]][[-suca|suca]]''', {{lat|L,}} '''[[atuca(2)|atuca]][[-c|c]] [[chi-|chi]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]'''  <br>
 +
# Ajustar &#61; ygualar &#61;  '''[[atuca]][[-c|c]] [[-b|b]][[gasqua|ga]][[-squa|squa]]''' &#61; <br>
 +
# Ajustado eſtar, al justo me bíene &#61;  '''[[guahaiu]][[-c|c]]''' <br>'''[[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[pquasqua|pqua]]''' &#61; <br>
 +
# Ajustar al modo dicho  podraʃe deçir.  '''[[guahaiu]][[-c|c]]''' <br>'''[[cha-|cha]][[han]] [[a-|a]][[pquasqua|pqua]][[nga]] [[quysqua|quy]][[-u|u]]'''.  has la ʠ me benga al justo  <br>
 +
# Ala de aue &#61;  '''[[gaca]]''' &#61; <br>
 +
# Alabar &#61;  '''{{an|[[a-|a]]}}[[ica|eca]][[-z|z]] [[cho]][[-c|c]] [[z-|ze]][[-g|g]][[usqua(2)|u]][[-squa|squa]]'''&#61;  <br>
 +
# Alacran &#61;  '''[[quysua]]''' &#61; <br>
 +
{{der|Alançear}}
  
<toggledisplay>
 
# [[sie|Sie]][[-k|c]] [[b-|b]][[guskua|gusqua]]
 
# [[a-|A]][[biza]][[-k|c]] [[z-|z]][[b-|b]][[ioskua|ioque]][[-s|s]] [[b-|b]][[guskua|gusqua]]
 
# [[ipkuabe|Ipquabe]][[-z|z]] [[a-|a]][[biza|biza]][[-k|c]] [[b-|b]][[kamisuka|camy]][[-s|s]] [[b-|b]][[guskua|gusqua]]
 
# [[gua|Gua]][[-n|n]] [[b-|b]][[zaskua|zasqua]].
 
# [[gua|Gua]][[-n|n]] [[i-|i]][[zone]]
 
# [[gua|Gua]][[-n|n]] [[z-|ze]][[b-|p]][[kyskua|quysqua]]
 
# [[chihize|Chihize]][[-k|c]] [[i-|i]][[zaskua|zasqua]]
 
# [[b-|B]][[iahasysuka|iahasysuca]]
 
# [[a-|A]][[ike|ique]][[-nsuka|nsuca]]
 
# [[ata|Hata]][[-n|n]] [[b-|b]][[kyskua|quysqua]] [o] '''uba'''[[-k|c]] [[b-|b]][[taskua|tasqua]] [o] '''uba'''[[-k|c]] [[b-|b]][[kyskua|quysqua]] [o] [[atupkua|atupqua]][[-k|c]] [[b-|b]][[gaskua|gasqua]]
 
# [[ata|Hata]][[-n|n]] [[akynsuka|aquynsuca]] [o] [[atuka|atuca]][[-k|c]] [[chi-|chi]][[gaskua|gasqua]]
 
# '''Ataca'''[[-k|c]] [[b-|b]][[gaskua|gasqua]]
 
# Guahaiuc chahanapqua
 
# guahaiuc chahanapquanga [[kyskua|quyu]]
 
# [[gaka|Gaca]]
 
# [[eka|Eca]][[-z|z]] [[cho]][[-k|c]] [[z-|ze]][[guskua|gusqua]]
 
# [[kysua|Quysua]]
 
</toggledisplay>
 
  
 
|texto =
 
|texto =
Línea 37: Línea 39:
 
Ahorcar a muchos. '''Guan zepquysqua'''.<br>
 
Ahorcar a muchos. '''Guan zepquysqua'''.<br>
 
Ahorcarse. '''Chihizec izasqua'''.<br>
 
Ahorcarse. '''Chihizec izasqua'''.<br>
Ahuientan. '''Biahasysuca'''<ref>Sigue: "'''sumguiiahasu'''", que parece ser una adición posterior al texto general.</ref>.<br>
+
Ahuientan<ref>{{nuevo|Creemos debió ser "Ahuientar".}}</ref>. '''Biahasysuca'''<ref>Sigue: "'''sumguiiahasu'''", que parece ser una adición posterior al texto general.</ref>.<br>
 
Ahumarse. '''Aiquensuca'''.<br>
 
Ahumarse. '''Aiquensuca'''.<br>
 
Ayuntar. '''Hatan bquysqua''' [o] '''ubac btasqua''' [o] '''ubac bquysqua''' [o] '''atupquac bgasqua'''.<br>
 
Ayuntar. '''Hatan bquysqua''' [o] '''ubac btasqua''' [o] '''ubac bquysqua''' [o] '''atupquac bgasqua'''.<br>
 
Aiuntarse. '''Hatan aquynsuca''' [o] '''atucac chigasqua'''.<br>
 
Aiuntarse. '''Hatan aquynsuca''' [o] '''atucac chigasqua'''.<br>
Ajustar, ygualar. '''Atacac bgasqua'''.<br>
+
Ajustar, ygualar. '''Atucac bgasqua'''.<br>
 
Ajustado estar, al justo me biene. '''Guahaiuc chahanapqua'''.<br>
 
Ajustado estar, al justo me biene. '''Guahaiuc chahanapqua'''.<br>
 
Ajustar al modo dicho, podráse deçir, '''guahaiuc chahanapquanga quyu''', has la q[ue] me benga al justo.<br>
 
Ajustar al modo dicho, podráse deçir, '''guahaiuc chahanapquanga quyu''', has la q[ue] me benga al justo.<br>
Línea 47: Línea 49:
 
Alabar. '''Ecaz choc zegusqua'''.<br>
 
Alabar. '''Ecaz choc zegusqua'''.<br>
 
Alacrán. '''Quysua'''.<br>
 
Alacrán. '''Quysua'''.<br>
Agradar a otro. '''Hoc cho bquysqua''', esto es haçer<br>
 
  
 
}}
 
}}

Revisión actual del 11:03 25 mar 2024

Lematización[1]

  1. Ahogar a otro deſta manera = siec bgusqua.
  2. Ahogar a otro apretandole El Cuello Con la mano
    abizac zbioques bgusqua =
  3. Ahogar a otro atandole la garganta = ipquabez.
    abizac bcamys bgusqua =
  4. Ahogar a otro echandole un lazo al Cuello =
    chihizez achyzas mnyquys bgusqua=
  5. Ahogarçe atraueʃandoʃele algo en la garganta
    ipquauiez zpquohozac anyquys bgysqua, L, zpquo[-]
    hoza
    c azas bgysqua
    , L, zpquohoz quyhycac a[-]
    nyquys bgysqua =
  6. Ahorcar a uno = guan bzasqua =
  7. Ahorcado eſtar = guan izone=
  8. Ahorcar a muchos = guan ze[p]pquysqua =
  9. Ahorcarʃe = chihizec izasqua =
  10. Ahuientan[2] = biahasysuca = sumgui iahasu[3]
  11. Ahumarʃe = aiquensuca =
  12. Ajuntar = hatan bquysqua, L, ubac btasqua, L,
    ubac bquysqua, L, atupquac bgasqua=
  13. Aíuntarse, = hatan aquynsuca, L, atucac chigasqua
  14. Ajustar = ygualar = atucac bgasqua =
  15. Ajustado eſtar, al justo me bíene = guahaiuc
    chahan apqua =
  16. Ajustar al modo dicho podraʃe deçir. guahaiuc
    chahan apquanga quyu. has la ʠ me benga al justo
  17. Ala de aue = gaca =
  18. Alabar = [a]ecaz choc zegusqua=
  19. Alacran = quysua =
Alançear
Fotografía[4]
Manuscrito 158 BNC Vocabulario - fol 9v.jpg

Referencias

  1. Lematización realizada manualmente por Diego F. Gómez, usando como base a Gómez & Torres. Transcripción Raro Manuscrito 158 BNC. ICANH. 2014. Esta lematización se realizó gracias al apoyo del Instituto Colombiano de Antropología e Historia.
  2. Creemos que lo correcto debió ser "Ahuientar" en lugar de "Ahuientan".
  3. Esta oración tiene diferente caligrafía. Creemos que fue añadida posteriormente.
  4. Fotografía tomada del R.M. 158 de la Biblioteca Nacional de Colombia, gracias a la colaboración de su Coordinador de Colecciones y Servicios.