De Muysc cubun - Lengua Muisca
Pasar el Rio desta parte á la otra parte = xievn Zansuca, porq.

xiesin zansuca est vice versa[1] .

Pasar el Rio de parte á parte encima de la balza. = Zynegyʠ
xie vn Zansuca.

Pasar á uno de parte a parte = achicha aibtasqua.

Pasarle el instrumento, ó la cosa de parte à parte = achicha ai
amisqua.

Pasar de otra cosa = Zeges amisqua. l. Zegesabcasqua.

Pasarse el dia, ó tpo[2] &c. Suaz aiamisqua. l. chiges amisqua. pa-
sase nos_

Pasar entre renglones = gannyquybtasqua. vide in additione.

Pasarse entre renglones = gannyquy Zemasqua.

Pasearse de aqui por alli = Asysysy Zepquasqua.

Pasito = hischaha ana. l. chahuâ na.

Pasado mañana = moza.

Pato = Suumne.

Pajaro = Sue guanna. l. sue.

Peze = gua. Pescadillo pequeño = guapquyhyza.

Pece capitan = gua muyhyca.

Pedaço = Sacan. l. moque. este es sobra, id est, etagó.

Pedir = Zebzisqua, o preguntar. imp.o Ziu.

Pegar una cosa á otra = yszemihibysuca; chaas amihibysuca.
me la pega a mi. l. chahas abquihistasuca. han abzasqua. l. cha.

˰Chahacagymne mague = cosa pegajosa[.][3]

Pegarseme = chaas avihibynsuca, neutro correlativo deste_ item
chahas abquihistansuca. l. chahan azasqua. l. chahan anysqua.

Pegalle la enfermedad = iu yquy btasqua.

Pegar fuego á otra cosa = gata yquybtasqua.

Pegarse muchos animales grandes, o pequeños = chahas abusqua.
pret.o abuquy. l. chahas amasqua. pret.o amaquy.

Peine = cuhuza.

Peinar = cuhuza bohoza Zyeguasbtasqua.

Pelar = Zeguahachysuca.

Pelear = Zecasqua. l. caque zebquysqua_ xiebohoza zecan
gabe? con quien tengo de pelear. l. ichihizagosqua.

Pelear en la guerra = Zesabagosqua.

Pelea = caque. l. chijzago, pelea de manos.

Pellejo = Hoca.

Pellizcar = Zebsohozasuca. l. Zemabahanuhansuca. imp.o banu.
Lematización[4]
  1. Pasar el Rio desta parte á la otra parte = xie vn Z[i]ansuca, porq.
    xie sin zansuca est vice versa[5] .
  2. Pasar el Rio de parte á parte encima de la balza. = Zyne gyʠ
    xie vn Z[i]ansuca.
  3. Pasar á uno de parte a parte = achicha ai btasqua.
  4. Pasarle el instrumento, ó la cosa de parte à parte = achicha ai
    amisqua.
  5. Pasar de otra cosa = Zeges amisqua. l. Zeges abcasqua.
  6. Pasarse el dia, ó tpo[6] &c. Suaz ai amisqua. l. chiges amisqua. pa-
    sase nos_
  7. Pasar entre renglones = gannyquy btasqua. vide in additione.
  8. Pasarse entre renglones = gannyquy Zemasqua.
  9. Pasearse de aqui por alli = Asy sysy Zepquasqua.
  10. Pasito = hischaha[7] ana. l. chahuâna[8] .
  11. Pasado mañana = moza.
  12. Pato = Suumne.
  13. Pajaro = Sueguanna. l. sue.
  14. Peze = gua. Pescadillo pequeño = gua pquyhyza.
  15. Pece capitan = gua muyhyca.
  16. Pedaço = Sacan. l. moque. este es sobra, id est, eta.
  17. Pedir = Zebzisqua, o preguntar. imp.o Ziu.
  18. Pegar una cosa á otra = ys zemihibysuca; chaas amihibysuca.
    me la pega a mi. l. chahas abquihistasuca. han abzasqua. l. cha.
  19. ˰Chahac agymne mague = cosa pegajosa[.][9]
  20. Pegarseme = chaas avihibynsuca, neutro correlativo deste_ item
    chahas abquihistansuca. l. chahan azasqua. l. chahan anysqua.
  21. Pegalle la enfermedad = iu yquy btasqua.
  22. Pegar fuego á otra cosa = gata yquy btasqua.
  23. Pegarse muchos animales grandes, o pequeños = chahas abusqua.
    pret.o abuquy. l. chahas amasqua. pret.o amaquy.
  24. Peine = cuhuza.
  25. Peinar = cuhuza bohoza Zye guas btasqua.
  26. Pelar = Zeguahachysuca.
  27. Pelear = Zecasqua. l. caque zebquysqua_ xiebohoza zecan
    gabe? con quien tengo de pelear. l. ichihizagosqua.
  28. Pelear en la guerra = Zes abagosqua.
  29. Pelea = caque. l. chijzago, pelea de manos.
  30. Pellejo = Hoca.
  31. Pellizcar = Zebsohozasuca. l. Zemabahanuhansuca. imp.o banu.


Referencias

  1. Traducción del latín: "Es lo contrario".
  2. El macrón, como signo de abreviatura, está sobre la "p".
  3. Esta adición está ubicada al margen izquierdo repartida en cuatro líneas.
  4. Realizada manualmente por Diego F. Gómez.
  5. Traducción del latín: "Es lo contrario".
  6. El macrón, como signo de abreviatura, está sobre la "p".
  7. Creemos que lo correcto debió haber sido hischana.
  8. Creemos que lo correcto debió haber sido chahuãna.
  9. Esta adición está ubicada al margen izquierdo repartida en cuatro líneas.
  10. Fotografía original en la Real Biblioteca de Palacio.