De Muysc cubun - Lengua Muisca
arh | arh m | arh a | |
---|---|---|---|
chispqua | dindin | codo | Frank |
chisua | tutu | 1. mochila 2.buche de ave | Frank |
chubia | ʝumi | Deuda | |
chuchysuca | a-ʔdís-ən | chupar | Heber & Reed |
chue | tu | teta | Frahk |
chue(3) | kuíʔdarɨ | Zancudo | Huber & Reed |
chuensuca | kʉchon-ʉn | acabar | Frank |
chuhis | chiwisʉn |
| Frank |
chuhuca | tʃúkkwi | rata | Huber & Reed |
chuhusqua | aʔ'tʃukkw-ən | Lavar | Huber & Reed |
chumne | chundio | clase de cucarrón | Frank |
chupqua | tikkʉn | barro, pantano. | Frank |
chuquy | kuméitɨ | arcoíris | Huber & Reed |
chye | so | calabazo poro | Huber & Reed |
chysquy | tʃíkirúru | verde | Huber & Reed |
coiquysuca | ʉngwis-ʉn | Rascar | Gómez |
comba | seykunúmɨ | Tigre | Heber & Reed |
cuba | komʉ | uña | Frank |
cubun | koríʔgənɨ | lengua | Huber & Reed |
cue | cu | Piojo | Frank |
cuhuca | kukkwʉ | Oreja | Frank |
cuhupqua | cuga | Siete | Frank |
cusqua | kʉwis-ʉn kəwís-ən | soplar Soplar | Frank Huber & Reed |
eca(2) | eyki | 1. todavía. 2. más | Frank |
ehe | ey | 1. así. 2. sí. | Frank |
fa | iwa | ahora | Frank |
fihiza | abítti | nuevo | Huber & Reed |
fihiza(2) | mʉ | Pesado | Frank |
fo | gagaro | zorro | Frank |
fucha | aʔmí.a | mujer | Huber & Reed |
fuhuza | aʒu | coca | Huber & Reed |
fupqua(2) | pumpum | hedor | Frank |
fusque | búnzʉga | ceniza | Huber & Reed |
fusu | mowchana | cielo colorado | 2 |
gaca | kwi'i | ala, pluma | Frank |
gaha | gáʔkənɨ | espalda | Huber & Reed |
gahachua | zacha | humo | Frank |
gahasy | gari- | largo | Frank |
gata | gey gei | fuego | Huber & Reed Landaburu |
gazpqua | gichko | Carbón | Frank |
gepqua | gáʔkənɨ | espalda | Huber & Reed |
goca | gungakʉn | muslo | Frank |
gua | awaréʔkɨ | abajo | Huber & Reed |
guahaia | wichana | Difunto | Frank |
guanza | uzu' | arena | Frank |
guata | warin | Alto | Frank |
gue | kaba/kawa | Verbo auxiliar | Frank |
gueza | kwi'ma | joven | Frank |
gui | a'mía | Mujer, esposa | Frank |
guia | gwia | hermano mayor (usado por un hombre) | Frank |
gusqua | gwak-ʉn | Matar | Huber & Reed |
gy | gaka | verbo para ‘estar encima de algo’ para objetos largos | Frank |
gy(2) | gáʔnɨ | cuello | Huber & Reed |
gye | ga | estiércol | Frank |
gyhytysuca | araʔtwís-ən | empujar | Huber & Reed |
gyi | ga'mi | 1. suegra | Frank |
gysqua | g-ən,_z-ən gáh-ĩ,_záh-ĩ | Comer | Huber & Reed |
hazahua | juzanʉ | gripa | Frank |
hezy | ziʔ | Rojo | Huber & Reed |
hichu | ʝʉn | Nieve | Frank |
histe | ichʉ | fríjol | Frank |
hisue | utín | orina | Frank |
hoquysuca | jokwʉn | Cocinar | Frank |
hota | jomʉ | moco | 2 |
hyca | záʔki_núga | Nombre | Huber & Reed |
hyca(2) | a'nʉ áʔnɨ | Piedra | Frank Huber & Reed |
hycha | nʉn nən,_nəʔən | Yo | Frank Huber & Reed |
hyco | kʉkkʉ | diente, boca | Frank |
hysiansuca | kuseyn | Recuperarse | Frank |
hysico | ɟwirí | blando | Frank |
hyza | ʉti | Grano (en la piel) | Frank |
hyzca | aséwa | Cinco | Huber & Reed |
iahac | azi | cómo | Frank |
icha* | irókwi | Yuca | Huber & Reed |
ie | ingwənɨ | Camino, sendero, trocha | Huber & Reed |
ingue | ingʉ | poco | Frank |
inta | ʉnta's-ʉn | Cambiar | Frank |
inu(2) | imʉkʉnʉ | comida que se lleva en viaje | Frank |
iohotysuca | áʔg-ən | Beber | Ruber & Reed |
ipqua | ínʉki | Algo | Frank |
ipqua(2) | inʉ | Quién, qué | Frank |
ique | jikʉ | hollín | 2 |
iza | ʉtti | granos | Frank |
ize | ísɨ | hormiga | Huber & Reed |
meheza* | miʔi | Batata | Huber & Reed |
mica | máykʉnʉ | Tres | Frank |
mie | miwi | Ustedes | Frank |
mihique | meyna | quebrada | Frank |
mo | wiwi | caliente | Frank(1) |
moza | mowge' | Pasado mañana | Frank |
mue(2) | mʉnʉ | Ombligo | Frank |
muyhyca | ma'kéywa | Cuatro | Frank |
muyhyza | mʉssi | pulga | Frank |
muysa | mʉchey | cerca | Frank |
muysca | iʔkɨ | gente | Huber & Reed |
muysco | maku | mico | 2 |
muyso | gwiómi | serpiente, culebra | Huber & Reed |
muê | ma | Usted | Frank |
nagua* | dʒe náwa | Nutria | Huber & Reed |
nasqua | nak- | venir, andar. | Frank |
nga(2) | nʉngwa | y | Frank |
nygua | nʉggu | sal | Huber & Reed |
nympqua | neywʉ | ají, pimentón. | Frank |
nypquasuca | nóʔkw-ən | oír | Huber & Reed |
nysqua(2) | 'nak-ən | Venir | Huber & Reed |
ona | mawʉnsiro | ‘lombriz (toda clase)’ | Frank |
osqua | owm-ʉn | Bañarse | Frank |
pinzysuca | mʉsʉ-ʉn | Moler | Frank |
pquahaza | kwi'magwe | trueno | Frank |
pquaqueba | kwi'i kwi | 2. hombro hombro | 2 Huber & Reed |
pquazy | re'kich-ʉn | saltar | Frank |
pque | kun kun | latido del corazón | |
pquihista | kʷirómɨ | Loro | Huber & Reed |
pquihiza | kwi'magwe | Trueno | Frank |
pquyhyzy | bunsi | blanco | Frank |
pquyquy | kun kun | latido del corazón | |
psihipqua | sakuku | 1. cabeza. 2. jefe. | Frank |
quihicha | kʉttʉ kətə | Pie | Frank Landaburu |
quihichyba | kətti zə-wa | Dedo | Huber & Reed |
quyba | kʉmʉ | Sueño | 2 |
quybysuca | 'kəmm-en | Dormir | Frank |
quyca | ka'gʉmmʉ | Tierra, mundo, universo. | Frank |
quyca(2) | ka'gu | Peste que ataca al guineo y al plátano. | Frank |
quye | kʉn | Palo | Frank |
quye(2) | kʉ kaba | Frío | Frank |
quyhyca | kʉkka | boca | 2 |
quyhytysuca | kəttirús-ən | Hender | Huber & Reed |
quyhyusuca | a'po'sʉn di | excavar | Frank |
quyhyza | kʉkkʉria | Saliva | Frank |
quyne | zʉkʉnʉ | tronco | Frank |
quypqua | kʉnkawʉ | banco, asiento, cama | Frank |
quysua | zeyku | Alacrán | Frank |
sahaoa | -tʃéirwa | Esposo | Huber & Reed |
sasa | sanusi | adelante, antes | Frank |
sica | kəkkɨ | Dientes delanteros incisivos | Huber & Reed |
site | deyru kawa | Flaco | Frank |
sospqua | menkwɨ | Araña | Huber & Reed |
sosua | mawʉnsiro | ‘lombriz (toda clase)’ | Frank |
sotu | ʝoʔte | Pequeño | Frank |
sua | ʝwi | sol | Frank |
sua(2) | ʝwia dʒwí.aʔ | día | 2 Huber & Reed |
suaguaia | ʝuizigrío | cigarra | - |
sue | turi | pájaro | Frank |
suhuca | ɟóʔo | cola | Huber & Reed |
sumgui | ʝukaru | clase de paloma | 2 |
sune(2) | zadʒuna | semilla | Huber & Reed |
sunsuca | a-'zanʉn | Pensar | Frank |
supqua | ʝúgu | murciélago | Huber & Reed |
ta(2) | tʃei | roza, sementera | Huber & Reed |
taa | chinhwa | seis | Frank |
tompansuca | punten-ʉn | Nadar | Frank |
tyba | chʉmmi tʃəmi | Amarillo | Frank Landaburu |
tyhyca | chʉkkáy | Crudo | Frank |
tyhyzy | tʉ | agrio | Frank |
tytua | usatínkwa | Rancho | Huber & Reed |
u(2) | awa'rin | abajo | Frank |
ua | -o | pregunta en presente, futuro o pasado remoto | Frank |
ua(2) | wákɨ wakə | Pescado | Huber & Reed Landaburu |
uaia | gwati | Tía | Frank |
uba | umʉkʉnʉ ʉwa | cara 1. semilla | Frank |
ubchihica | uga | Diez | Frank |
ucansuca | gʉnkwa wa'k-ʉn | saber Conocer o mirar por primera vez. | Frank |
ucasuca | gʉnkwa | saber | Frank |
ue | urakʉ | Casa | Frank |
ue(2) | a'wanʉn,_a'wari reʔwəŋ-ən | Vomitar | Frank Huber & Reed |
upqua | úmɨ | ojo | & Reed |
uquysuca | wak-ʉn | Pesar, medir. | Frank |
usqua | bunsʉn | hilar | Frank |
usqua(2) | kʉyó-w (imperativo) gwák-ən | Decir | Frank Huber & Reed |
uze | ucha | 'Paja' para los techos. | Frank |
uâ | kənkáwɨ | banco | Huber & Reed |
xie(2) | ʝe | agua | Frank |
xiquysuca | ʝokwʉn | seco | Frank |
xis | eima ʒɨka | este aquel | Huber & Reed |
xiu | ʝwá | sangre, zumo | Frank |
xiua | ɟewʉ dʒiwɨ | lluvia Lago, laguna. | Frank Huber & Reed |
xiê | inʉ inɨ, béma | Quién. | Frank |
xu* | dʒukrumɨ | Armadillo | Huber & Reed |
yc | i- | beneficiario de tercera persona | Frank |
yca | eygwi | 1. otra vez | Frank |
yn | i- | beneficiario de tercera persona | Frank |
ys(2) | i- | beneficiario de tercera persona | Frank |
ysquysuca | iza nos-ʉn | Oler | Frank |
ysy | əʒa eyma | Ello ése | Huber & Reed Frank |
z- | nʉ- | Prefijo 1.ra persona singular | Frank |
za | séiaʔ | noche | Ruber & Reed |
zaco | sige' | mañana | Frank |
zimne | si | hilo, cabuya | Frank |
zina(2) | zi | gusano | Frank |
zoca | chókwɨ so | totuma calabazo poro | Frank Huber & Reed |
zocam | kʉggi | año | Frank |
zui | gə´nsin | Izquierdo | Huber & Reed |
zy(2) | sakʉn | cabeza | Gómez |
zye | ságənɨ | cabello | Huber & Reed |
zysquy | sakʉn | Cabeza | Huber & Reed |