De Muysc cubun - Lengua Muisca
(→Recipientes) |
(→¿Qué es un muisquismo léxico?) |
||
| Línea 4: | Línea 4: | ||
Un muisquismo léxico es una palabra que proviene de alguna de las '''lenguas muyscas''' y se adaptó a la fonología del español (o de otras lenguas). La mayoría de los muisquismos tienen vigencia plena en zonas rurales de la Cordillera Oriental o se han extendido por todo el país, pero otros, ya no se usan, o sólo fueron registrados en crónicas o documentos históricos. | Un muisquismo léxico es una palabra que proviene de alguna de las '''lenguas muyscas''' y se adaptó a la fonología del español (o de otras lenguas). La mayoría de los muisquismos tienen vigencia plena en zonas rurales de la Cordillera Oriental o se han extendido por todo el país, pero otros, ya no se usan, o sólo fueron registrados en crónicas o documentos históricos. | ||
| − | Entre los muisquismos encontramos principalmente ''topónimos'' (nombres de lugares), ''antropónimos'' (nombres de personas), ''fitónimos'' (nombres de plantas) y ''zoónimos'' (nombres de animales). | + | Entre los muisquismos encontramos principalmente ''topónimos'' (nombres de lugares), ''antropónimos'' (nombres de personas), ''fitónimos'' (nombres de plantas) y ''zoónimos'' (nombres de animales). |
| + | |||
| + | Para mayor información consultar el siguiente link: https://www.academia.edu/66631504/Muisquismos_Lengua_cultura_y_gente_Jos%C3%A9_Manuel_G%C3%B3mez_2021 | ||
= Nombres = | = Nombres = | ||
Revisión del 05:13 1 jun 2023
¿Qué es un muisquismo léxico?
Un muisquismo léxico es una palabra que proviene de alguna de las lenguas muyscas y se adaptó a la fonología del español (o de otras lenguas). La mayoría de los muisquismos tienen vigencia plena en zonas rurales de la Cordillera Oriental o se han extendido por todo el país, pero otros, ya no se usan, o sólo fueron registrados en crónicas o documentos históricos.
Entre los muisquismos encontramos principalmente topónimos (nombres de lugares), antropónimos (nombres de personas), fitónimos (nombres de plantas) y zoónimos (nombres de animales).
Para mayor información consultar el siguiente link: https://www.academia.edu/66631504/Muisquismos_Lengua_cultura_y_gente_Jos%C3%A9_Manuel_G%C3%B3mez_2021
Nombres
Sustantivos
Lugares
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chucua | chupqua | f. y m. | Lugar |
Tiempos
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/guayome | iome | s. m. | Alimento Tiempo |
Procedencia
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/guate | guata | s. m. | Procedencia |
Alimentos
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/abagó | abago | f. y m. | Alimento | |
| MU/changua | s. m. | Alimento | ||
| MU/cuchuco | quychyquy | s. m. | Alimento | |
| MU/cura | cúruwa | s. f. | Alimento Fruto | |
| MU/cute | cute | s. m. | Alimento Sobra | |
| MU/guayome | iome | s. m. | Alimento Tiempo | |
| MU/jutes | futynsuca | s. m. | Alimento | |
| MU/muchago | -go | s. m. | Alimento | |
| MU/quisbún | bun queso | s. m. | Alimento | |
| MU/unche | s. m. | Alimento Desecho | ||
| MU/yomogó | iomgo | s. m. | Alimento |
Minerales
Vestimenta
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chigua | chisua | s. f. | Bolso Vestimenta | |
| MU/chácara | chácara | s. f. | Vestimenta Bolso |
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chingue | zynga | s. m. | Vestido Vestimenta |
Recipientes
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/choca | zoca | s. f. | Recipientes |
Cestería
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/guchubo | s. m. | Cestería |
Alfarería
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/gacha | gazy | s. f. | Alfarería | |
| MU/rogache | gazy | s. f. | Alfarería |
Colores
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chica | zica | s. f. | Colores Pigmento |
Formas
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chingua | chipqua | s. f. | Forma | |
| MU/chipa | chipqua | s. f. | Forma | |
| MU/cona | cona | s. f. | Forma Partes de animales | |
| MU/cusca | s. f. | Forma Partes de animales |
Enfermedades
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chaniya | zina(2) | s. f. | Enfermedad cutánea Insecto | |
| MU/chuchagúi | chuhuza | s. m. | Enfermedad cutánea | |
| MU/jucha | fuza | s. f. | Enfermedad cutánea |
Mitología
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/cucacuy | guaica cui | s. m. | Ser mítico Antropomorfo | |
| MU/juaica | guaica | s. m. | Ser mítico Antropomorfo | |
| MU/tunjo | chunso | s. m. | Ser mítico Antropomorfo |
Familia
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/cuba | cuhuba | f. y m. | Familia |
Fitónimos
Árbol
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/aguaquín | quyne agua | s. m. | Árbol | |
| MU/bunquín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/chaque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/chiraque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/chiso | s. m. | Árbol | ||
| MU/chitacá | ca(2) | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/chiveque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/choba | uba | s. f. | Fruto Árbol | |
| MU/chuguacá | quye | s. f. | Árbol | |
| MU/chuque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/cucubo | uba -o | s. m. | Árbol | |
| MU/curo | cúruwa -o | s. m. | Árbol | |
| MU/fique | fique fica | s. m. | Árbol | |
| MU/gaque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/guasgüín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/pauche | s. m. | Árbol | ||
| MU/sorquín | quyne | s. m. | Árbol | |
| MU/susacá | ca(2) | s. f. | Árbol | |
| MU/susca | quye | s. f. | Árbol | |
| MU/tauquín | quyne | s. m. | Árbol | |
| MU/tibaquín | tyba quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/toquín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/tíbar | tyba | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/uche | s. m. | Árbol | ||
| MU/yomaquín | quyne | s. m. | Árbol |
Arbusto
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/bichachá | s. m. | Arbusto | ||
| MU/bunquín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/chitacá | ca(2) | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/chite | s. m. | Arbusto | ||
| MU/guasgüín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/gurrubo | uba -o | s. m. | Arbusto | |
| MU/rúchica | -ca(2) | s. f. | Hierba Arbusto | |
| MU/suica | ca(2) | s. f. | Arbusto | |
| MU/tibaquín | tyba quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/toquín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/tíbar | tyba | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/uchuva | uba | s. f. | Arbusto Fruto | |
| MU/unca | -ca(2) | f. y m. | Arbusto | |
| MU/upacón | s. m. | Arbusto |
Caña
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chin | chune | s. m. | Caña | |
| MU/chusque | chusquy | s. m. | Caña | |
| MU/sona | sone | s. f. | Caña |
Enredadera
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/choco | zoca | s. m. | Enredadera | |
| MU/curuba | uba | s. f. | Enredadera Fruto | |
| MU/guatamo | guata tamuy | s. m. | Enredadera Hierba |
Epífita
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/cuarque | quye | s. m. | Planta Epífita | |
| MU/quiche | s. m. | Epífita |
Hierba
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/bijuacá | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/chipaca | chipqua -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/chisacá | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/chisgua | xisgua* retwara | s. f. | Hierba Tubérculo | |
| MU/chonque | s. m. | Hierba Tubérculo | ||
| MU/chugua | chuguansuca | s. f. | Hierba Tubérculo | |
| MU/coisa | s. f. | Hierba Partes de plantas | ||
| MU/cubio | s. m. | Hierba Tubérculo | ||
| MU/guaba | fo aba | s. f. | Hierba | |
| MU/guaca | guaquy | s. f. | Hierba | |
| MU/guasca | huazyca -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/guatamo | guata tamuy | s. m. | Enredadera Hierba | |
| MU/jucua | fupqua | s. f. | Hierba | |
| MU/oche | uze | s. m. | Hierba Paja | |
| MU/rebancá | -ca(2) rábano | s. f. | Hierba | |
| MU/rúchica | -ca(2) | s. f. | Hierba Arbusto | |
| MU/siricá | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/surca | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/tote | tohotysuca | s. m. | Hierba | |
| MU/óchica | -ca(2) | s. f. | Hierba |
Orquídea
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/suche | s. m. | Planta Orquídea |
Frutos
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/choba | uba | s. f. | Fruto Árbol | |
| MU/cura | cúruwa | s. f. | Alimento Fruto | |
| MU/curuba | uba | s. f. | Enredadera Fruto | |
| MU/otoba | toba útuwa | s. f. | Fruto | |
| MU/tabio | tabia | s. m. | Fruto Cacto | |
| MU/uchuva | uba | s. f. | Arbusto Fruto |
Variedades de semillas
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chocame | -muy amne | s. m. | Variedad de semilla Tipo de maíz | |
| tibame | tyba -muy amne | s. m. | Variedad de semilla Tipo de maíz/arveja |
Partes de plantas
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/acua | s. f. | Partes de plantas Hoja-Envoltorio | ||
| MU/amero | aba benasuca -o | s. m. | Partes de plantas Hoja-Envoltorio | |
| MU/apa | pqua(2) a- | s. m. | Partes de plantas Semilla/pepa | |
| MU/chacua | s. f. | Partes de plantas Hoja | ||
| MU/coisa | s. f. | Hierba Partes de plantas | ||
| MU/cuan | pquamne | s. m. | Partes de plantas Fibra- Cabuya | |
| MU/curapa | cúruwa pqua(2) | f. y m. | Partes de plantas Semilla/Pepa | |
| MU/fica | fica | s. f. | Partes de plantas Hoja | |
| MU/surca | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/tamo | tamuy | s. m. | Partes de plantas Tallo-tronco | |
| aco | ||||
| bco | ||||
| bgysqua | ||||
| hysico | ||||
| nxie | ||||
| quybysuca | ||||
| suaty | ||||
| sune(2) | ||||
| uaquensuca | ||||
| xis | ||||
| ysca |
Zoónimos
Aves
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/bababuy | -gui | s. m. | Ave | |
| MU/caica | s. f. | Ave | ||
| MU/chafí | s. m. | Ave | ||
| MU/chisga | s. f. | Ave | ||
| MU/guala | guao | s. f. | Ave | |
| MU/quincha | quynza | s. f. | Ave | |
| MU/tingua | ua(2) | s. f. | Ave | |
| MU/yátaro | chatasa* | s. m. | Ave |
Mamíferos
Peces
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chimbe | chiinegui | s. m. | Pez | |
| MU/guapucha | guapquyhyza | s. f. | Pez |
Insectos
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/chaniya | zina(2) | s. f. | Enfermedad cutánea Insecto | |
| MU/chisa | zisa | s. f. | Insecto Larva | |
| MU/chunguy | chumne -gui | s. m. | Insecto Escarabajo | |
| MU/cuítiba | cue tyba | s. f. | Insecto Ácaro | |
| MU/quete | quyhytysuca | s. m. | Insecto Gusano | |
| MU/sote | sote | s. m. | Insecto Pulga |
Partes de animales
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/cona | cona | s. f. | Forma Partes de animales | |
| MU/cusca | s. f. | Forma Partes de animales |
Adjetivos
Estados
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/achajuanado | chahuana | adj. | Estado | |
| MU/chajuá | chahuana | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/chitearse | zitynsuca | intr. | Estado Apariencia | |
| MU/chucho | chuhuza(2) chuhuzansuca | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/escachar | cahachysuca ar | v. | Estado Apariencia | |
| MU/guachapiar | guahachysuca ear | v. | Estado Apariencia | |
| MU/jute | futynsuca | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/totear | tohotysuca | v. | Estado Apariencia |
Procedencia
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/guate | guata | s. m. | Procedencia |
Medidas
Estatura
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/sute | sotu chuta | adj. | Estatura |
Topónimos
- Ver Topónimos
Antropónimos de probable origen muisca
- Ver Antropónimos
Verbos
Estados
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/achajuanado | chahuana | adj. | Estado | |
| MU/chajuá | chahuana | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/chitearse | zitynsuca | intr. | Estado Apariencia | |
| MU/chucho | chuhuza(2) chuhuzansuca | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/escachar | cahachysuca ar | v. | Estado Apariencia | |
| MU/guachapiar | guahachysuca ear | v. | Estado Apariencia | |
| MU/jute | futynsuca | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/totear | tohotysuca | v. | Estado Apariencia |
Todos los muisquismos
| Etimología | Cat. Gram. | Campo semántico | Significado | |
|---|---|---|---|---|
| MU/Río Fucha | ||||
| MU/abagó | abago | f. y m. | Alimento | |
| MU/achajuanado | chahuana | adj. | Estado | |
| MU/acua | s. f. | Partes de plantas Hoja-Envoltorio | ||
| MU/aguaquín | quyne agua | s. m. | Árbol | |
| MU/amero | aba benasuca -o | s. m. | Partes de plantas Hoja-Envoltorio | |
| MU/apa | pqua(2) a- | s. m. | Partes de plantas Semilla/pepa | |
| MU/atarbán | taba a- -n(2) | s. m. | ||
| MU/bababuy | -gui | s. m. | Ave | |
| MU/bichachá | s. m. | Arbusto | ||
| MU/biche | fihiza | s. f. | ||
| MU/bigua | nygua | s. | ||
| MU/bijuacá | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/bunquín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/caica | s. f. | Ave | ||
| MU/chacua | s. f. | Partes de plantas Hoja | ||
| MU/chafí | s. m. | Ave | ||
| MU/chajuá | chahuana | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/changua | s. m. | Alimento | ||
| MU/chaniya | zina(2) | s. f. | Enfermedad cutánea Insecto | |
| MU/chaque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/chica | zica | s. f. | Colores Pigmento | |
| MU/chigua | chisua | s. f. | Bolso Vestimenta | |
| MU/chila | ||||
| MU/chimba | s. m. | |||
| MU/chimbe | chiinegui | s. m. | Pez | |
| MU/chin | chune | s. m. | Caña | |
| MU/chingua | chipqua | s. f. | Forma | |
| MU/chingue | zynga | s. m. | Vestido Vestimenta | |
| MU/chipa | chipqua | s. f. | Forma | |
| MU/chipaca | chipqua -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/chiraque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/chire | ||||
| MU/chisa | zisa | s. f. | Insecto Larva | |
| MU/chisacá | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/chisga | s. f. | Ave | ||
| MU/chisgua | xisgua* retwara | s. f. | Hierba Tubérculo | |
| MU/chiso | s. m. | Árbol | ||
| MU/chitacá | ca(2) | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/chite | s. m. | Arbusto | ||
| MU/chitearse | zitynsuca | intr. | Estado Apariencia | |
| MU/chiveque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/choba | uba | s. f. | Fruto Árbol | |
| MU/choca | zoca | s. f. | Recipientes | |
| MU/chocame | -muy amne | s. m. | Variedad de semilla Tipo de maíz | |
| MU/choco | zoca | s. m. | Enredadera | |
| MU/chonque | s. m. | Hierba Tubérculo | ||
| MU/chuchagúi | chuhuza | s. m. | Enfermedad cutánea | |
| MU/chucho | chuhuza(2) chuhuzansuca | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/chucua | chupqua | f. y m. | Lugar | |
| MU/chugua | chuguansuca | s. f. | Hierba Tubérculo | |
| MU/chuguacá | quye | s. f. | Árbol | |
| MU/chunguy | chumne -gui | s. m. | Insecto Escarabajo | |
| MU/chuque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/chusque | chusquy | s. m. | Caña | |
| MU/chácara | chácara | s. f. | Vestimenta Bolso | |
| MU/coisa | s. f. | Hierba Partes de plantas | ||
| MU/cona | cona | s. f. | Forma Partes de animales | |
| MU/conga | goca | s. f. | Parte del cuerpo | |
| MU/cuan | pquamne | s. m. | Partes de plantas Fibra- Cabuya | |
| MU/cuarque | quye | s. m. | Planta Epífita | |
| MU/cuba | cuhuba | f. y m. | Familia | |
| MU/cubio | s. m. | Hierba Tubérculo | ||
| MU/cucacuy | guaica cui | s. m. | Ser mítico Antropomorfo | |
| MU/cuchuco | quychyquy | s. m. | Alimento | |
| MU/cucubo | uba -o | s. m. | Árbol | |
| MU/cura | cúruwa | s. f. | Alimento Fruto | |
| MU/curapa | cúruwa pqua(2) | f. y m. | Partes de plantas Semilla/Pepa | |
| MU/curo | cúruwa -o | s. m. | Árbol | |
| MU/curuba | uba | s. f. | Enredadera Fruto | |
| MU/cusca | s. f. | Forma Partes de animales | ||
| MU/cute | cute | s. m. | Alimento Sobra | |
| MU/cuítiba | cue tyba | s. f. | Insecto Ácaro | |
| MU/escachar | cahachysuca ar | v. | Estado Apariencia | |
| MU/fica | fica | s. f. | Partes de plantas Hoja | |
| MU/fique | fique fica | s. m. | Árbol | |
| MU/gacha | gazy | s. f. | Alfarería | |
| MU/gaque | quye | s. m. | Árbol | |
| MU/guaba | fo aba | s. f. | Hierba | |
| MU/guaca | guaquy | s. f. | Hierba | |
| MU/guachapiar | guahachysuca ear | v. | Estado Apariencia | |
| MU/guala | guao | s. f. | Ave | |
| MU/guapucha | guapquyhyza | s. f. | Pez | |
| MU/guasca | huazyca -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/guasgüín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/guatamo | guata tamuy | s. m. | Enredadera Hierba | |
| MU/guate | guata | s. m. | Procedencia | |
| MU/guayome | iome | s. m. | Alimento Tiempo | |
| MU/guchubo | s. m. | Cestería | ||
| MU/gurrubo | uba -o | s. m. | Arbusto | |
| MU/iota | ||||
| MU/juaica | guaica | s. m. | Ser mítico Antropomorfo | |
| MU/jucha | fuza | s. f. | Enfermedad cutánea | |
| MU/jucua | fupqua | s. f. | Hierba | |
| MU/jute | futynsuca | adj. | Estado Apariencia | |
| MU/jutearse | futynsuca | v. | Verbo | |
| MU/jutes | futynsuca | s. m. | Alimento | |
| MU/muchago | -go | s. m. | Alimento | |
| MU/oche | uze | s. m. | Hierba Paja | |
| MU/otoba | toba útuwa | s. f. | Fruto | |
| MU/pauche | s. m. | Árbol | ||
| MU/pinche | pinze | adj. | ||
| MU/píngua | puyngue | f. y m. | Medidas | |
| MU/quete | quyhytysuca | s. m. | Insecto Gusano | |
| MU/quiche | s. m. | Epífita | ||
| MU/quincha | quynza | s. f. | Ave | |
| MU/quisbún | bun queso | s. m. | Alimento | |
| MU/rebancá | -ca(2) rábano | s. f. | Hierba | |
| MU/rogache | gazy | s. f. | Alfarería | |
| MU/rúchica | -ca(2) | s. f. | Hierba Arbusto | |
| MU/siricá | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/sisquiar | chihisqua | s. f. | Minería | |
| MU/sona | sone | s. f. | Caña | |
| MU/sorquín | quyne | s. m. | Árbol | |
| MU/sote | sote | s. m. | Insecto Pulga | |
| MU/suche | s. m. | Planta Orquídea | ||
| MU/suica | ca(2) | s. f. | Arbusto | |
| MU/surca | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| MU/susacá | ca(2) | s. f. | Árbol | |
| MU/susca | quye | s. f. | Árbol | |
| MU/sute | sotu chuta | adj. | Estatura | |
| MU/tabio | tabia | s. m. | Fruto Cacto | |
| MU/tamo | tamuy | s. m. | Partes de plantas Tallo-tronco | |
| MU/tauquín | quyne | s. m. | Árbol | |
| MU/tibaquín | tyba quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/tingua | ua(2) | s. f. | Ave | |
| MU/toquín | quyne | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/tote | tohotysuca | s. m. | Hierba | |
| MU/totear | tohotysuca | v. | Estado Apariencia | |
| MU/tunjo | chunso | s. m. | Ser mítico Antropomorfo | |
| MU/tíbar | tyba | s. m. | Árbol Arbusto | |
| MU/uche | s. m. | Árbol | ||
| MU/uchuva | uba | s. f. | Arbusto Fruto | |
| MU/unca | -ca(2) | f. y m. | Arbusto | |
| MU/unche | s. m. | Alimento Desecho | ||
| MU/upacón | s. m. | Arbusto | ||
| MU/víchiro | vizie | |||
| MU/yomaquín | quyne | s. m. | Árbol | |
| MU/yomogó | iomgo | s. m. | Alimento | |
| MU/yátaro | chatasa* | s. m. | Ave | |
| MU/óchica | -ca(2) | s. f. | Hierba | |
| Muisquismo/jica | ||||
| tibame | tyba -muy amne | s. m. | Variedad de semilla Tipo de maíz/arveja |
Muisquismos citados en el diccionario
| MU-citado | |
|---|---|
| -go | MU/iomgo MU/muchago |
| -pompuy | MU/pompo |
| Bozica | MU/Bochica |
| Chichebachun | MU/Chibchacún |
| Chunsa | MU/Hunza |
| Cuhuzafiba | MU/Cuchaviva |
| abago | MU/abagó |
| aʒhɣ | MU/ach |
| biza | MU/Río Fucha |
| boia* | MU/Bore MU/Boya |
| bupqua | MU/jucua |
| busuga* | MU/boruga MU/borugo MU/buruga |
| cahachysuca | MU/escachar |
| cha | MU/tena |
| chahuana | MU/chajuá MU/chajuana MU/achajuanado MU/achajuanarse |
| chatasa* | MU/yátaro |
| chiego | MU/chisguita MU/chisga(2) |
| chigua | MU/chigua(2) |
| chihinuba | MU/china |
| chihisqua | MU/sisquiar |
| chiinegui | MU/chimbe |
| chine | MU/china MU/chiro |
| chipqua | MU/chipa MU/chipaca MU/chipaque |
| chisua | MU/chigua |
| chotonsuca | MU/chota |
| chuguansuca | MU/chugua |
| chuhuza | MU/chuchagüi MU/chúcharo MU/chucho MU/chuyo MU/rucho |
| chuhuzansuca | MU/chucho MU/chuyo |
| chumne | MU/chunta MU/chunguy |
| chune | MU/chin |
| chunso | MU/tunjo |
| chunsua | MU/Tunja |
| chupqua | MU/chucua |
| chusa | MU/Chusacá |
| chusquy | MU/chusque |
| chuta | MU/chuta |
| chyu | MU/chicho |
| coca | MU/cuca |
| cona | MU/cona |
| cue | MU/cuítiba |
| cuhuba | MU/cuba |
| cuhuta | MU/Cúchito |
| cusa* | MU/cura MU/curo MU/curapa |
| cute | MU/cute |
| faquy | MU/Facatativá |
| fica | MU/jica |
| fihiza | MU/biche |
| fique | MU/fique |
| fo aba | MU/guaba |
| futynsuca | MU/jutiarse MU/jutiar MU/jute MU/utearse |
| fuza | MU/jucha |
| gazy | MU/gacha MU/rogache |
| goca | MU/conga |
| guahachysuca | MU/guachapiar |
| guahaica | MU/juaica MU/cucacuy |
| guane | MU/guaney |
| guao | MU/guala |
| guaquy | MU/guaca |
| guata | MU/guate |
| gueza | MU/guecha |
| hachua | MU/joche |
| hosca | MU/osca |
| huazyca | MU/guasca |
| hue | MU/hua MU/hoa |
| iomgo | MU/yomogó |
| moque | MU/moque |
| muyhyza | MU/mincha |
| muyhyzansuca | MU/mecha |
| muysca | MU/mosca MU/muexca MU/muesca MU/musca |
| pinze | MU/pinche |
| pqua(2) | MU/apa |
| pquamne | MU/cuan |
| pquychansuca | MU/apicharse MU/pichero MU/picho |
| psihipqua | MU/zippa MU/zipa |
| quychyquy | MU/cuchuco |
| quyhytysuca | MU/quetiar |
| quyne | MU/-quin |
| quynza | MU/quincha |
| sacate | MU/chircate MU/pachacate |
| sone | MU/sona |
| sote | MU/sote |
| sotu | MU/sute |
| sue | MU/suro |
| sune | MU/sona |
| taba | MU/atarbán |
| tabia | MU/tabio |
| tamuy | MU/tamo |
| toba | MU/otoba |
| togua | MU/Tocua |
| tohotynsuca | MU/totear |
| tohotysuca | MU/totiar |
| ua pquyhyza | MU/guapucha |
| uacha* | MU/guache |
| uasgua | MU/guasgo |
| uze | MU/oche |
| vizie | MU/jícharo MU/víchiro |
| xisgua* | MU/chisgua MU/risgua |
| zica | MU/chica |
| zina(2) | MU/chinata MU/chaniya |
| zisa | MU/chisa MU/chila MU/chia MU/chire |
| zitynsuca | MU/chitiarse |
| zoca | MU/choca MU/chocáa |
| zone | MU/chone |
| zoque | MU/Chocontá MU/Choque |
| zynga | MU/chingamanal MU/chingue MU/chingo MU/chingado |